Khủng hoảng lương thực: Mối lo ngại của toàn thế giới

16/02/2011

(ĐCSVN) – Giá lương thực toàn cầu tăng cao kỷ lục trong tháng 1 vừa qua đã khiến nhiều quốc gia trên thế giới lâm vào tình trạng bất ổn và là một thách thức lớn khiến Liên hợp quốc lo ngại. Trong thời gian tới, nếu không có các biện pháp bình ổn giá lương thực, thế giới sẽ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng lương thực mới và những hệ lụy của nó sẽ tác động đến kinh tế-chính trị toàn cầu.

Thiên tai: Tác nhân chính gây nên khủng hoảng lương thực toàn cầu

Trong tháng 1/2011, giá lương thực thế giới đã tăng cao lên tới đỉnh điểm trong lịch sử, vượt kỷ lục năm 2008. Giá lương thực đã tăng 3,4% so với tháng 12/2010, lên đến 231 điểm theo chỉ số của Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO) và đây là mức cao nhất từ khi FAO thiết lập biện pháp đo lường này vào năm 1990.
Trung Quốc đang đối mặt với tình trạng hạn hán kéo dài kỷ lục từ 60 năm
qua, khiến phần lớn diện tích đất canh tác khô hạn. (Ảnh: Xinhuanet)
Các chuyên gia cho rằng, giá lương thực thế giới tăng cao là do thiên tai như hạn hán và lũ lụt gây ra tại nhiều quốc gia, trong đó có nhiều thị trường xuất khẩu nông sản lớn của thế giới như Nga và Australia. Hạn hán tại Nga đã khiến các loại lương thực, lúa mì, hoa màu mất mùa, giá các loại nông sản tăng gấp đôi, gấp ba trong những tháng qua dẫn đến tình trạng thiếu lúa mì trên thị trường thế giới.
Gần giống như Nga, người láng giềng Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với tình trạng hạn hán kéo dài kỷ lục từ 60 năm qua. Suốt 120 ngày qua, 5 triệu hecta vùng đất canh tác từ Hà Nam đến Sơn Đông, đã không nhận được một giọt mưa. Nếu hạn hán kéo dài đến tháng ba, tháng tư thì mùa lúa mì năm nay Trung Quốc sẽ thất bát trầm trọng. Còn tại Ấn Độ, giá lương thực tăng cao kỷ lục trong vòng 10 năm qua. Chính phủ Ấn Độ cho biết nước này có thể cân nhắc việc nhập khẩu để ứng phó với tình trạng giá cả lương thực trong nước tăng cao, khi số liệu của chính phủ cho thấy giá cả đã tăng hơn so với năm ngoái gần 20% - mức tăng cao nhất trong vòng một thập kỷ qua.
 Lũ lụt đã gây thiệt hại nặng nề cho ngành sản xuất nông nghiệp của Australia (Ảnh: Internet)

 

Trong 1 năm qua, thế giới đã phải chứng kiến nhiều thảm hoạ thiên tai tồi tệ trong lịch sử: đó là tình trạng hạn hán kéo dài ở nhiều khu vực trên thế giới, suy giảm nguồn tài nguyên ở nhiều quốc gia, biến đổi khí hậu gia tăng, và mực nước ở nhiều con sông lớn dần cạn kiệt. Câu chuyện trận lũ lịch sử tại Australia, hạn hán kéo dài ở Trung Quốc, mực nước sông Mê-kông ngày càng xuống thấp, hay lũ lụt triền miên tại Brazil….cho thấy thế giới không thể chủ quan trước thiên tai.
Ở thời điểm hiện nay, mặc dù giá gạo tương đối ổn định, nhưng giá lúa mì, loại ngũ cốc quan trọng đang tăng nhanh do mùa màng thất thu. Ngoài ra, giá đường tăng lên mức cao nhất trong 30 năm qua, cộng với giá các loại hạt cho dầu và thịt cùng leo thang, đã đẩy chỉ số giá lương thực tăng cao. Đồng USD mất giá cũng được cho là một nguyên nhân đẩy giá lương thực thế giới lên cao. Hơn nữa, việc sử dụng một phần lớn sản lượng lương thực thế giới để sản xuất nhiên liệu sinh học cũng là những vấn đề phải tính đến.
Các chuyên gia nhận định, tình trạng ấm lên của trái đất cũng đang đe dọa đến việc sản xuất lúa gạo trên toàn cầu. Theo nghiên cứu khoa học, nhiệt độ trái đất cứ ấm lên 1độ C thì sản lượng trên ruộng lúa giảm 10%.
Và những hệ lụy sau khủng hoảng
Giá lương thực toàn cầu tăng cao kỷ lục đã khiến nhiều quốc gia trên thế giới lâm vào tình trạng bất ổn và đây cũng là một thách thức lớn khiến LHQ lo ngại. Giới phân tích nhận định: việc giá lương thực tăng kỷ lục mới chỉ là “phần nổi của tảng băng”. Phần chìm nguy hiểm hơn chính là những hệ lụy của nó. FAO cảnh báo, giá lương thực tăng sẽ đẩy chi phí nhập khẩu lương thực toàn cầu đạt kỷ lục mới trong năm nay, sau khi vượt mức 1.000 tỷ USD lần thứ hai trong lịch sử vào năm ngoái. Hồi tháng 11 năm ngoái, FAO đã nâng mức dự báo chi phí nhập khẩu lương thực toàn cầu năm 2010 lên 1.026 tỷ USD, tăng khoảng 15% so với năm 2009. Theo tờ Financial Times, mức tăng giá này chưa đến mức tạo ra một cuộc khủng hoảng lương thực mới nhưng rõ ràng chúng ta không thể chủ quan. Ông Abdolreza Abbassian, một chuyên gia kinh tế cao cấp của FAO thừa nhận, tình hình giá lương thực thế giới hiện nay là “đáng báo động và sẽ là sai lầm nếu cho rằng đây đã là mức giá đỉnh”.
Giá lương thực tăng cao là nguyên nhân chính dẫn đến các cuộc
biểu tình tại Haiti (Ảnh minh họa. Nguồn: Internet)

 

Ông Rob Vos, Giám đốc chính sách phát triển và nhà phân tích của Vụ các vấn đề kinh tế xã hội của LHQ cho rằng giá lương thực cao và sẽ còn cao hơn nữa đã, đang và sẽ tác động đến nhiều nước đang phát triển. Các nước như Ấn Độ và nhiều nước Đông và Nam Á khác đang phải đối phó với lạm phát 2 con số, chủ yếu do giá lương thực và năng lượng tăng cao. Trong khi đó, giá lương thực tăng cao đã buộc nhiều nước Mỹ Latinh phải giảm trợ cấp lương thực do thâm hụt tài chính tăng nhanh. Tác động ngắn hạn của giá lương thực tăng cao không chỉ ảnh hướng đến các nước nghèo với cộng đồng dân cư bị đẩy xuống cảnh cùng khổ, mà còn tác động bất lợi đến tiến độ phục hồi kinh tế toàn cầu do lạm phát cao và sức mua của người tiêu dùng giảm mạnh ở nhiều nước phát triển.
Nhà báo Patrick Maigua làm việc cho trang web LHQ và là một trong những chuyên gia phân tích về tình hình lương thực thế giới cho rằng: “Giá lương thực đã tăng tới mức kỷ lục trong tháng Giêng và theo FAO, nó sẽ còn tăng cao nữa trong một vài tháng tới. Tất cả các mặt hàng đều tăng, từ lúa mỳ, lúa mạch, gạo, đường, sữa đều tăng từ 3-6% thậm chí còn cao hơn. Tất nhiên, nguyên nhân vẫn là do ảnh hưởng từ thiên tai, nhưng nếu chúng ta không có cách thức xử lý tình hình và nâng cao tính trách nhiệm trong việc bảo vệ môi trường, rất có thể chúng ta sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức mới”.
Giá lương thực tăng đã châm ngòi cho các cuộc biểu tình ở Haiti. Tại Ai Cập đã có nhiều người chết vì tranh nhau mua bánh mì trợ giá. Tình trạng khan hiếm lương thực đã lan sang cả châu Mỹ Latinh. Tổng thống Argentina Cristina Fernandez de Kirchner đã phải đối mặt với cuộc đình công của nông dân nước này nhằm phản đối việc chính phủ tăng thuế đậu nành xuất khẩu. Tại Mô-zăm-bích năm 2010, các vụ bạo động để bày tỏ sự bất bình trước đợt tăng giá lương thực và điện tại nước này. Chính FAO cũng đã cảnh báo khủng hoảng lương thực đang gây bất ổn chính trị, mà bất ổn ở Tuynisie, Ai-cập là những ví dụ mới nhất cho thấy điều đó.
Tìm lối thoát cho cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu
Thời gian gần đây, đã có nhiều sáng kiến được đưa ra nhằm điều chỉnh giá lương thực thế giới. Một trong những sáng kiến mới được đưa ra là việc tổ chức các hội nghị quốc tế về lương thực và an ninh lương thực. Tháng 10 năm ngoái, Hội nghị cấp Bộ trưởng APEC đầu tiên về an ninh lương thực đã diễn ra tại thành phố Niigata của Nhật Bản với "Tuyên bố Niigata về đảm bảo an ninh lương thực của APEC" và "Kế hoạch hành động đảm bảo an ninh lương thực của APEC".
Hiện nay trên thế giới có khoảng 967 triệu người đang bị thiếu ăn do giá cả lương thực tăng vọt ( Nguồn: Internet)
Các quốc gia đã triển khai nhiều biện pháp hành động để bình ổn giá lương thực. Theo một số nguồn tin, các nước Arập đã chi khoảng 30 tỉ USD để nhập khẩu lương thực năm ngoái, trong đó nhập khẩu lúa mỳ chiếm tới 33%, trị giá gần 10,5 tỉ USD. Các nước A-rập cũng tính toán tới chuyện xây dựng một chiến lược tham vọng trị giá 65 tỉ USD trong vòng 20 năm tới nhằm tăng sản lượng và cắt giảm nhập khẩu lương thực. Tại Venezuela, chính phủ nước này cũng đã  quốc hữu hóa 18 công ty lương thực nhằm ngăn chặn nạn đầu cơ lương thực.
Tại Ấn Độ, chính phủ đã đưa ra những biện pháp để giảm giá lương thực hiện đang tăng đến mức cao kỷ lục trong vòng 11 năm qua, trong đó có biện pháp gia tăng lương thực, thực phẩm cung cấp cho thị trường. Bộ trưởng Nông nghiệp Ấn Độ Sharad Pawar cho biết chính phủ sẽ bán ra một lượng lương thực lớn đang tồn kho, cho phép nhập khẩu đường miễn thuế và yêu cầu chính quyền các bang cắt giảm thuế đánh vào các mặt hàng thực phẩm.
Trước tình trạng giá lương thực leo thang kỷ lục trong thời gian qua, các nước đều nhận thức được sự nghiêm trọng của nó với sự phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, việc bình ổn giá lương thực tiếp tục là một bài toán khó. Tổ chức Oxfam Anh cảnh báo rằng, hiện nay trên thế giới có khoảng 967 triệu người đang bị thiếu ăn. Chỉ riêng trong năm 2008 đã có thêm 119 triệu người rơi vào cảnh bần hàn không có cái ăn, do giá các nông sản tăng vọt. Thế nhưng, tình trạng thiếu lương thực này dường như mới chỉ là khởi đầu.
Trong báo cáo "Triển vọng Lương thực" mới nhất, FAO  đã đưa ra cảnh báo cộng đồng quốc tế phải chuẩn bị cho những khoảng thời gian khó khăn hơn ở phía trước nếu sản lượng của các mùa vụ chính trong năm 2011 không tăng mạnh.
Để đi tìm lời giải cho bài toán bình ổn giá lương thực thế giới, các quốc gia cần xây dựng chiến lược bài bản, cụ thể để có thể kiểm soát giá cả. Bên cạnh đó, các nước cần có sự phối hợp chặt chẽ, nâng cao trách nhiệm toàn cầu trong việc bảo vệ môi trường, bảo vệ an ninh lương thực chung, tránh đối mặt những thách thức do khủng hoảng lương thực mới gây ra./.
Theo Khánh Lan (tổng hợp)

 

 

 


Tin khác