Thuốc bảo vệ thực vật – hiểm họa khôn lường
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, hiện nay 80% các loại thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trôi nổi trên thị trường được nhập lậu qua đường biên giới. Ngoài loại thuốc BVTV trôi nổi do nhập lậu qua biên giới và thất thoát ở các kho hóa chất từ thời chiến tranh để lại ở các vùng Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, vấn đề nhức nhối là thuốc bảo vệ thực vật 666 DDT thuộc nhóm hữu cơ lan truyền ra nước và đất rất nguy hiểm cho con người và môi trường.
Một lần đi thăm làng hoa Tây Tựu (Từ Liêm - Hà Nội), tôi giật mình khi nhìn thấy người nông dân dùng tay xé bao thuốc trừ sâu, đúng khi cơn gió thoảng qua mang theo luồng bột thuốc trắng thổi ập vào người. Anh ta nghiêng mặt vì không đeo khẩu trang, cúi xuống đổ thuốc vào bình bơm, dùng tay búng búng vào chiếc bao nhằm tận dụng thuốc và một làn bột trắng sữa bốc thẳng lên mặt.
 |
| Vấn đề an toàn vệ sinh lao động trong nông nghiệp chưa được coi trọng (Ảnh minh họa: Internet) |
Cùng lúc này, theo quan sát của tôi thì trên cánh đồng hoa Tây Tựu còn có hàng chục nông dân khác cũng đang phun thuốc trừ sâu, thuốc kích thích cho hoa. Điều lạ là tất cả đều không dùng khẩu trang. Ghé xuống sát ruộng của gia đình anh Nguyễn Văn Huấn, tôi thắc mắc: “Sao anh phun thuốc mà không đeo khẩu trang, anh không sợ ảnh hưởng đến sức khỏe à”. Anh thành thật: “Chúng tôi quen vậy rồi”.
Quanh cánh đồng, bao bì thuốc BVTV nằm rải rác khắp nơi, khắp bờ ruộng, trên lối đi, dưới mương hồ, ao hồ. Dường như với nhiều nông dân, đó chỉ là một loại rác thải thông thường. Họ không hề ý thức về hậu quả nguy hiểm do tính chất độc hại với môi trường của các bao bì đựng thuốc bảo vệ thực vật. Không riêng cánh đồng hoa Tây Tựu mà tình trạng này đang diễn ra ở nhiều nơi. Đâu đâu cũng gặp cảnh nông dân vứt và thải vô tội vạ các loại bao bì thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu ra môi trường.
Theo PGS. TS Bùi Thị An, Viện trưởng Viện Tài nguyên - Môi trường - Giới và Phát triển cộng đồng, cả nước có 15 - 20 triệu người thường xuyên tiếp xúc với thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) và khoảng 70% trong số đó đã có triệu chứng ngộ độc. Riêng ở Hà Nội, kết quả khảo sát thấy, chỉ 28% số hộ ở Tây Tựu có kho bảo quản thuốc BVTV riêng biệt và ở Đan Phượng con số này là 0,49%. 100% số người được hỏi đều trả lời họ vứt bao bì đựng thuốc một cách tự do sau khi sử dụng. Đây không những là nguy cơ làm gia tăng ô nhiễm môi trường mà còn là nguyên nhân gây tai nạn cho người sử dụng.
Những tai nạn thương tâm
Những năm qua, nhiều loại máy móc đã được đưa vào sản xuất nông nghiệp, tuy vậy mức độ cơ giới hoá các khâu trong lao động vẫn còn thấp. Do điều kiện về vốn, các máy cũ được đưa vào sử dụng chiếm 56,8%, trong đó các máy cũ có hư hỏng chiếm 17,1%. Nhiều máy nông nghiệp được sử dụng là các máy tự tạo, chiếm 4,27% trong tổng số máy được sử dụng. Ngoài ra, với các máy tự chế, tự lắp ráp từ các bộ phận cũ thì số máy có hướng dẫn chỉ chiếm 0,5%.
Các máy nông nghiệp như máy cày, xay xát, tuốt lúa, máy nổ... tiềm ẩn nhiều yếu tố nguy hiểm có thể xảy ra trong quá trình làm việc bởi các chi tiết sắc nhọn, bộ phận chuyển động hoặc làm văng bắn các vật... Các máy tự chế phần lớn chỉ chú ý tới công năng chứ chưa chú ý đến vấn đề đảm bảo an toàn, vệ sinh cho người sử dụng cũng như người xung quanh, vì vậy 100% số máy đều không có cơ cấu bao che các bộ phận chuyển động, che chắn các vật văng bắn...
Trong nông nghiệp nông thôn, nhiều tai nạn thường xuyên xảy ra như bị dây cua-roa chẹt đứt ngón tay khi khởi động máy hoặc tay quay văng vào mặt, máy tuốt hút tay vào ổ máy, thóc bắn vào mắt... Rất nhiều loại máy như công nông, máy kéo, máy bơm có thùng moóc kèm theo đầu máy do nông dân tự thiết kế, lắp ráp, không theo một tiêu chuẩn thiết kế nào đã trở thành nguyên nhân gây ra nhiều vụ tai nạn thương tâm. ở góc độ an toàn vệ sinh lao động và bảo vệ môi trường thì có nhiều vấn đề đáng bàn. Bởi hầu hết nông dân khi vận hành máy đều không sử dụng các dụng cụ bảo hộ lao động tối thiểu.
Đến tận bây giờ, anh Lê Văn Mừng ở xóm 1, xã An Ninh (Quỳnh Phụ - Thái Bình) vẫn không thể quên giây phút đau thương ập xuống gia đình cách đây 9 năm. Kể về tai hoạ đó, giọng anh đầy xót xa: “Gia đình tôi làm dịch vụ tuốt lúa từ năm 1996. Một hôm, vào vụ thu hoạch, hai vợ chồng tôi sang tuốt lúa cho anh trai. Bình thường vợ tôi chỉ chuyển lúa để tôi đưa vào máy nhưng hôm đó khi tuốt gần xong, cô ấy đi tới chỗ phun rơm. Do đống rơm cao, chắn kín đầu nên phải dùng tay đẩy. Đẩy rơm xong, thấy đầu máy vẫn còn vương vài sợi, cô ấy liền nhặt, nào ngờ tay bị hút luôn vào máy”.
Theo thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội năm 2009, cả nước có 6.807 vụ nhiễm độc thuốc BVTV với 7.572 trường hợp, tử vong 137 người, trong đó phần lớn bị nhiễm độc do không sử dụng trang thiết bị bảo hộ, một số ít là do uống nhầm thuốc trừ sâu. Tai nạn lao động trong sử dụng điện và máy móc nông nghiệp chiếm tỷ lệ khá cao, cứ 100 nghìn người lao động có 799 lượt người bị tai nạn lao động. Riêng trong các trang trại có 22,6% số người bị tai nạn, trong đó 6,2% bị máy cán kẹp.
Theo tính toán của các chuyên gia, mặc dầu mức độ cơ giới hoá nông nghiệp ở nước ta chưa cao, song tai nạn lao động (TNLĐ) do các loại máy cơ giới nông nghiệp gây ra khoảng 80%, do công cụ cầm tay khoảng 20% số TNLĐ trong nông nghiệp. Vì thế,an toàn vệ sinh lao động trong nông nghiệp vẫn là vấn đề nhức nhối với nông thôn Việt Nam