Nghiên cứu về ngành mía đường cho thấy bức tranh tổng quan của ngành là tương đối ảm đảm. Các số liệu đều khẳng định ngành mía đường Việt Nam có khả năng cạnh tranh kém về mọi mặt từ chất lượng và năng suất mía đến hiệu quả hoạt động và giá thành sản xuất của các nhà máy chế biến. Tuy nhiên, điều đáng tiếc là ở chỗ khả năng cạnh tranh của toàn ngành mía đường bị hạn chế phần nhiều do những nguyên nhân chủ quan hơn là nguyên nhân khách quan. Việt Nam vẫn có những nhà máy đường làm ăn có lãi, những vùng mía đạt năng suất cao với chữ đường khá nên hoàn toàn đủ sức cạnh tranh với đường thế giới. Chính những nhà máy đầu tư không đúng chỗ, hoạt động kém hiệu quả, những vùng mía phát triển tràn lan, không phù hợp đã kéo toàn bộ ngành mía đường của Việt Nam tụt hậu.

Một thực tế đáng buồn nữa là các nhà máy đường thuộc sở hữu Nhà nước đều thiếu động lực để vươn lên, khiến cho năng lực cạnh tranh của ngành mía đường, đặc biệt là công nghiệp chế biến đường Việt Nam trong thập kỷ vừa qua đã liên tục giảm sút. Yếu tố quyết định để cho ngành mía đường Việt Nam có thể đứng vững được trong mọi tình huống thị trường vẫn là giá thành và chất lượng sản phẩm. Với gần 100 triệu dân tới năm 2020, Việt Nam thực sự là một thị trường tiêu thụ lớn, ngành mía đường Việt Nam luôn có cơ hội phát triển cho dù sức ép cạnh tranh quốc tế ngay trên sân nhà ngày càng tăng.