Tham dự hội thảo có gần 100 đại biểu, đại diện lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, các tổ chức quốc tế, các chuyên gia kinh tế, nhà khoa học, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, doanh nghiệp kinh doanh lúa gạo ở các địa phương vùng đồng bằng sông Cửu Long.
 |
|
Hội thảo “Tái cơ cấu ngành lúa gạo Việt Nam theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững” |
Phát biểu tại hội thảo, TS. Trần Xuân Định, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, cho biết: Hội thảo này trong khuôn khổ triển khai thực hiện Đề án “Tái cơ cấu ngành hàng lúa gạo Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030” đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phê duyệt. Theo đó, mục tiêu tổng quát được đề ra trong tái cơ cấu ngành hàng lúa gạo Việt Nam là: Nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh lúa gạo làm cơ sở đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người trồng lúa, bảo vệ môi trường sinh thái, bảo đảm an toàn thực phẩm, chất lượng dinh dưỡng, thích ứng với biến đổi khí hậu, phát triển bền vững và tham gia hiệu quả vào thị trường toàn cầu. Phấn đấu đến năm 2030, lợi nhuận cho người trồng lúa hàng hóa bảo đảm trên 30% tổng thu; vùng đồng bằng sông Cửu Long có tỷ lệ sử dụng giống lúa xác nhận 100%; giảm tổn thất sau thu hoạch còn 6%; giảm 20% lượng phát thải khí nhà kính so với hiện nay; 50% lượng gạo xuất khẩu mang thương hiệu gạo Việt Nam, 30% gạo xuất khẩu là gạo thơm và gạo đặc sản.
Các chỉ tiêu của đề án được đề ra trong bối cảnh ngành hàng lúa gạo Việt Nam những năm gần đây tuy tiếp tục phát triển nhưng bộc lộ nhiều dấu hiệu kém bền vững. Theo TS. Nguyễn Trung Kiên, Trưởng Bộ môn Nghiên cứu thị trường và ngành hàng (Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn), những dấu hiệu đó là: Về kinh tế: năng suất lúa cao nhưng giá trị và hiệu quả thấp so với nhiều nước sản xuất và xuất khẩu lúa gạo trong khu vực, năng lực cạnh tranh thấp. Về xã hội: thu nhập của người trồng lúa suy giảm; phân phối thu nhập trong chuỗi sản xuất - kinh doanh lúa gạo chưa công bằng. Về môi trường: tình trạng ô nhiễm tài nguyên đất, nước và phát thải khí nhà kính từ trồng lúa ngày càng tăng. Ngoài ra, chi phí phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, thất thoát sau thu hoạch cao trong khi hệ thống cơ sở hạ tầng và dịch vụ hậu cần phục vụ sản xuất - kinh doanh lúa gạo kém phát triển, chưa chú trọng khâu xây dựng thương hiệu lúa gạo,… đã làm cho sức cạnh tranh của mặt hàng lúa gạo Việt Nam suy giảm.
Đề cập đến những khó khăn, thách thức hiện nay trong sản xuất nông nghiệp của Việt Nam nói chung, ngành hàng lúa gạo nói riêng, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nhấn mạnh các yếu tố: Tích tụ ruộng đất thấp, quy mô sản xuất manh mún, tài nguyên đất và nước ngày càng khan hiếm, thiên tai - dịch bệnh gia tăng, thị trường thường xuyên biến động, suất đầu tư cho nông nghiệp còn thấp, khoa học - công nghệ phục vụ nông nghiệp còn yếu, một số chính sách kinh tế - xã hội ở tầm vĩ mô chưa thuận lợi, liên kết trong ngành nông nghiệp và sản xuất lúa gạo kém, công nghiệp - dịch vụ hỗ trợ và nguồn nhân lực còn nhiều hạn chế, tranh chấp tài nguyên nước gia tăng, tác động bất lợi của biến đổi khí hậu và những thảm họa do con người gây ra ngày càng nhiều…
Hội thảo thống nhất trong thời gian tới để triển khai thực hiện tốt Đề án Tái cơ cấu ngành hàng lúa gạo Việt Nam theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn, các địa phương, các doanh nghiệp, các cơ quan khoa học và nông dân cần chú trọng phối hợp triển khai thực hiện đồng bộ một số nhóm giải pháp sau:
Tái cơ cấu sản xuất lúa gạo: Tập trung quản lý, sử dụng đất lúa và chuyển đổi hợp lý cơ cấu cây trồng trên đất lúa; định hướng và quy hoạch sản xuất lúa theo vùng (các vùng trọng điểm phục vụ xuất khẩu, tiêu thụ nội địa, kết hợp xuất khẩu và tiêu thụ nội địa,…); chuyển đổi cơ cấu giống phù hợp với quy hoạch sản xuất; hỗ trợ các gói kỹ thuật canh tác bền vững, phù hợp cho từng vùng sản xuất; đẩy mạnh cơ giới hóa trong sản xuất lúa;…
Tổ chức sản xuất và đổi mới thể chế: Chuyên môn hóa nông dân trồng lúa, đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng cho vùng chuyên canh, có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư phát triển vùng chuyên canh sản xuất lúa gạo; phát triển mạnh kinh tế hợp tác gắn với xây dựng chuỗi giá trị trong sản xuất lúa gạo; liên kết với doanh nghiệp để đào tạo nghề cho nông dân; cải tổ và đổi mới hoạt động của Hiệp hội Lương thực Việt Nam và một số doanh nghiệp kinh doanh lương thực theo hướng minh bạch thông tin, hài hòa lợi ích với người trồng lúa;…
Cải tiến công nghệ sau thu hoạch và chế biến: Trong nhóm giải pháp này, cần chú trọng các khâu quản lý sau thu hoạch, tồn trữ lúa gạo; chế biến sâu, chế biến các phế phẩm, phụ phẩm từ lúa gạo tại các vùng chuyên canh; phát triển dịch vụ hậu cần (logistics) phục vụ xuất khẩu và tiêu thụ nội địa.
Phát triển thị trường: Tập trung nghiên cứu, phân tích, dự báo, cung cấp kịp thời, minh bạch thông tin về thị trường lúa gạo cho người sản xuất và kinh doanh; xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam; hỗ trợ doanh nghiệp liên kết với nông dân, hợp tác xã phát triển các vùng nguyên liệu chuyên canh lớn; hạn chế các biện pháp quản lý làm méo mó thị trường như: tạm dừng xuất khẩu, hạn ngạch xuất khẩu, trợ giá;…
Giảm tác động của biến đổi khí hậu và tăng cường quản lý rủi ro, thiên tai, dịch bệnh: Cần xây dựng các giải pháp ứng phó đồng bộ tương ứng với từng kịch bản biến đổi khí hậu theo hướng điều chỉnh mùa vụ, địa bàn sản xuất phù hợp; nghiên cứu, ứng dụng các giống lúa có khả năng chống chịu với hạn, mặn; khuyến khích và tạo điều kiện cho nông dân ứng dụng các giải pháp tiết kiệm nguồn nước, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật trong sản xuất lúa gạo;…/.
Theo Tạp chí Cộng sản