Chiếm khoảng 2% GDP, ngành café đã có những đóng góp không nhỏ vào tăng trưởng kinh tế của đất nước, là nguồn sống chủ yếu của hơn 2 triệu lao động, nhưng từ khâu sản xuất đến khâu xuất khẩu, café luôn tiềm ẩn những bất ổn.
Bức tranh café Việt Nam
Ngày 13.03, tại Thành phố Buôn Ma Thuột (Đăk Lăk) nghịch lý trên đã được đưa lên bàn nghị sự. Báo cáo đề dẫn của Bộ NN&PTNT tại “Hội nghị phát triển café bền vững” cho thấy: Kim ngạch xuất khẩu café năm 2000 là 483 triệu USD thì 4 năm sau đã lên 734 triệu USD và đạt kỷ lục 2,1 tỷ USD vào năm 2008. Với giá trị tổng sản lượng chiếm khoảng 2% GDP, ngành hàng café đã có đóng góp không nhỏ vào tăng trưởng kinh tế của đất nước, là nguồn thu nhập chủ yếu của hơn nửa triệu hộ gia đình và hơn 1,6 triệu lao động.
Song nếu niên vụ 2008/2009 với lượng xuất khẩu trên 1,17 triệu tấn, kim ngạch 1,942 tỷ USD thì vụ 2009/2010, sản lượng sản xuất chỉ còn gần 1,04 triệu tấn, giá trị xuất khẩu đạt trên 1,6 tỷ USD (nhưng nhờ số lượng tồn kho vụ trước khá lớn). Năm 2010, ngành café đã phải đối diện với nguy cơ khủng hoảng khi giá café xuống thấp. Vụ café tới cũng được dự báo có diễn biến thất thường do biến đổi khí hậu, tác động của khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế. Hiện nay, cả nước có khoảng 540.000 ha café với sản lượng trên 1 triệu tấn. Nhưng đáng quan tâm là diện tích café già cỗi, sâu bệnh cho năng suất thấp chiếm đến gần 100.000 ha. Thứ nữa là tình trạng bón phân, tưới nước quá mức,không trồng cây che bóng, hái tuốt cành vẫn phổ biến. Tỷ lệ diện tích café có chứng chỉ sản xuất bền vững chỉ chiếm khoảng 10%.
“Để tồn tại cần phải thông minh”
Theo Hiệp hội Café – Cacao Việt Nam, để giải quyết “các vấn đề” của café trước tiên phải cần một lượng vốn ưu đãi để tái canh gần 30% diện tích cây café già cỗi. Các vùng có độ cao thích hợp cần chuyển đổi sang trồng café Arabica. Áp dụng quy trình trồng café GAP, chứng nhận café Utz, café cân bằng, café Rain Forest… Tăng cường chế biến café ướt, đẩy mạnh đầu tư sản xuất cây café hòa tan, để giải quyết vấn đề xuất khẩu.
Ông José Sette – Gián đốc điều hành ICO (Hiệp hội café thế giới), cho biết: Cơ hội của Việt Nam là café tồn của thế giới thấp, trên thị trường cung tăng chậm hơn cầu và dự kiến trong 3 năm tới giá café còn tiếp tục tăng”. Cũng theo ông José, Brazil đã từng có một thời gian dài không thể kiểm soát được giá café và họ giải quyết vấn đề đó bằng việc thành lập quỹ bảo vệ người trồng café. Quỹ này giúp người trồng café được lợi ngay cả khi giá cả xuống thấp nhất. Và đó chính là yếu tố giúp người dân yên tâm phát triển cây café theo hướng bền vững. Còn người nông dân Việt Nam vẫn chịu thiệt thòi cả khi giá café lên cao.
Cần sớm lập quỹ để hỗ trợ người dân
Giáo sư Peter Timmer – Trường Đại học Harvard cho rằng: Việt Nam cần xây dựng mô hình “café mới” với khởi đầu là tập quán canh tác bền vững và chất lượng cao và duy trì nó. Các việc tiếp theo là tạo nguồn thu nhập”công bằng” cho người dân; Nguồn thu nhập và giá thành ổn định; Tiếp thị tốt “thương hiệu sản phẩm”; Quản lý chất lượng ở khâu thu hoạch, chế biến, phơi sấy, rang say, pha chế, bán hàng; Hòa nhập ngành dọc từ nông trại tới các cửa hàng bán lẻ.
“Để tồn tại không cần mạnh mà cần thông minh. Việt Nam nhất thiết phải có sự chuyển đổi về cơ cấu cho ngành café” – Giáo sư Peter Timmer khẳng định.
AGROINFO – Theo Báo Nông thôn ngày nay số 62 ngày 14.03.2011