Đối với nước nông nghiệp như Việt Nam, đây có phải là cơ hội để nâng cao sản lượng, kim ngạch xuất khẩu nông sản? Và chúng ta phải làm gì để đối phó với khủng hoảng lương thực?
Hiện, có khoảng 80 quốc gia trên thế giới đang phải đối mặt với tình trạng thiếu lương thực, chủ yếu là các nước Bắc và Trung Phi, một số nước châu á như Afghanistan, Mông Cổ... Tình trạng này càng trở nên nghiêm trọng đối với các quốc gia phải nhập khẩu lương thực nhưng lại thiếu ngoại tệ.
Những con số
Cũng như năm 2008, xét tổng thể, thế giới không bị thiếu hụt lương thực, nhưng nhiều thông tin về thời tiết bất lợi như cháy rừng ở Nga, nắng nóng ở Ukraine hay mưa lớn ở Australia… khiến nhiều nhà phân phối có xu hướng găm hàng, trong khi người tiêu dùng lại tìm cách mua hàng càng sớm càng tốt. Chính điều đó đã đẩy giá lương thực tăng cao.
Theo ông Schutter, các quốc gia cần tìm cách tăng cường kho dự trữ lương thực để tránh tình trạng tăng giá. Bên cạnh đó, các giao dịch liên quan đến thực phẩm cần phải minh bạch, tránh tình trạng đầu cơ.
Còn Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Pháp Bruno Le Maire cho biết, nếu giá bột mỳ trên thế giới tiếp tục tăng như hiện nay, Pháp có thể nghiên cứu khả năng hạn chế xuất khẩu và tăng cường dự trữ để đảm bảo kho dự trữ an toàn. Ông Bruno Le Maire cũng kêu gọi các quốc gia cần phối hợp cùng nhau nhằm kiểm soát tình trạng đầu cơ, tăng giá nông sản trên thế giới.
Indonesia vừa thông báo tăng kho dự trữ lương thực lên 2 triệu tấn với lý do thế giới tăng dự trữ nên họ cũng phải làm vậy. Điều này gợi lại hình ảnh năm 2007, khi các nước xuất khẩu gạo “cửa đóng then cài”, đẩy giá gạo từ 300 USD/tấn lên 1.100 USD/tấn chỉ trong vòng 6 tháng trước khi rớt xuống khoảng 550 USD/tấn thì thế giới mới nhận ra rằng, thực tế không có cuộc khủng hoảng gạo nào cả.
Nhìn vào mức tiêu thụ lương thực, thực phẩm có thể thấy dân số toàn cầu năm 2010 tăng gấp đôi so với năm 1970 (theo báo cáo Chỉ báo phát triển thế giới của Ngân hàng Thế giới – WB, tổng dân số toàn cầu năm 2009 là 6,7 tỷ người). Các nông gia mỗi ngày phải đáp ứng nhu cầu của 219.000 thực khách. Trong khi đó, mức tiêu thụ ngũ cốc trên thế giới cũng tăng gấp đôi trong thời gian từ năm 1990-2005.
Năm 2007-2008, nguy cơ thiếu lương thực trên quy mô toàn cầu đã làm giá cả tăng gấp đôi, dẫn đến bạo động ở khoảng 30 quốc gia. Nhưng khi nguy cơ thiếu hụt lương thực được đẩy lùi, gần đến vụ hè năm 2008, giá cả lại xuống và hơn thế, các quốc gia xuất khẩu còn bán rẻ ngũ cốc. Thế nhưng hiện nay thì khác, giá không những không hạ mà còn có thể tăng cao hơn.
Nhiều chuyên gia nhận định, nguyên nhân của tình trạng này là do thời tiết đã gây tác động tâm lý tới thị trường, tuy nhiên, giới đầu cơ gạo mới là nhân tố chính trong việc đẩy giá tăng liên tục. Khoảng 60% dự trữ xuất khẩu hiện nay nằm trong tay Hoa Kỳ. Canada và Australia bị thiên tai, còn một số quốc gia Bắc Âu thì chất lượng mùa màng kém, trong khi các nước Ai Cập, Algeria, Jordan, Iraq, Libya, Saudi Arabia… mua lúa mì nhiều hơn dự kiến.
Trên thực tế, thời tiết khắc nghiệt không ảnh hưởng quá nặng nề đến các vụ mùa như vậy. Theo số liệu cung cấp bởi một hãng nghiên cứu chuyên về hàng hóa (trụ sở tại Thượng Hải, Trung Quốc), vụ mùa của Australia dự kiến vẫn đạt khoảng 24,4 triệu tấn, của Argentina được cho là sẽ vượt ước tính, Kazakhstan đang bị ảnh hưởng bởi hạn hán nhưng xuất khẩu vẫn có thể vượt dự kiến vì quốc gia này còn tới 3,5 triệu tấn lương thực dự trữ.
 |
| Nhu cầu lương thực của thế giới tăng cao có thể là cơ hội cho những nước xuất khẩu gạo nhiều như VN. |
Khảo sát của Tổ chức Lương - Nông Liên Hợp quốc (FAO) và các tổ chức khác cho thấy, hiện vẫn có đủ lương thực trên khắp thế giới. Ở nhiều nước châu Phi, WB chỉ ra rằng bắp (ngô), lúa và khoai mì đều có vụ mùa đáng hài lòng, tạo được nguồn thay thế trong nước cho gạo và lúa mì nhập khẩu. Hiện, Việt Nam cũng như Thái Lan, đều có những vụ mùa bội thu nên các nền tảng nguồn cung ở thị trường gạo vẫn đảm bảo.
Những hệ
Tuy nhiên, câu hỏi: liệu cuộc khủng hoảng lương thực trên thế giới có khiến tình trạng chính trị trở nên bất ổn đang khiến nhiều quốc gia băn khoăn. Trong vòng 12 tháng tới, 30 quốc gia châu Phi sẽ tổ chức bầu cử, trong đó có những quốc gia khan hiếm lương thực như Chad và Madagascar, cùng với những quốc gia đang có nhiều bất ổn về chính trị như Nigeria, Congo... “Không khó nhận thấy yếu tố nguồn cung lương thực ảnh hưởng trực tiếp đến các cuộc nổi dậy như thế nào”, Lester Brown, nhà sáng lập Viện Chính sách Trái đất, cố vấn cao cấp tại Washington (Hoa Kỳ) cho biết.
“Vấn đề không chỉ là sự chống đối của các đảng đối lập, cũng như không còn thuộc về chính trị. Đó là vấn đề về nạn đói, nghèo khổ, sản xuất thực phẩm, sự thay đổi của nền kinh tế thế giới... Đây chính là những phần rất lớn dẫn đến sự bất ổn”, nhà kinh tế học Jefferey Sachs nhận xét.
WB lo ngại, tình hình chính trị bất ổn tại khu vực Trung Đông cũng có thể khiến những quốc gia như Ai Cập tăng sản lượng ngũ cốc dự trữ và đẩy giá lúa mì cùng giá nhiều ngũ cốc khác lên cao. Còn tại những quốc gia chủ yếu dựa vào nhập khẩu thực phẩm như Albania hay Tajikistan, việc này có thể đe dọa ngân sách khi họ không thể chi trả cao hơn.
Theo số liệu mới nhất về chỉ số Giám sát giá lương thực của WB, giá thực phẩm đã tăng thêm 15% từ tháng 10/2010-1/2011. Giá ngày càng tăng cao và chỉ còn kém 3% nữa là chạm mốc của năm 2008. WB nhận định, giá lương thực tăng cao sẽ đẩy 44 triệu người vào cảnh đói nghèo ở những quốc gia đang phát triển kể từ tháng 6 năm nay.
PGS.TS Peter Timmer, chuyên gia cao cấp của Trung tâm Hội nhập toàn cầu Hoa Kỳ bày tỏ: “Chúng ta hy vọng sẽ không có chuyện hoảng sợ về mặt tâm lý như năm 2008 vì mặc dù thị trường thế giới có nhiều biểu hiện giống với năm 2008 nhưng năm nay, những chính sách gây sốc như cấm xuất khẩu hay nhập khẩu bằng mọi giá rất khó xảy ra. Tôi nghiêng về triển vọng tốt hơn cho những người sản xuất và kinh doanh nông sản hơn là lo ngại về nguy cơ khủng hoảng lương thực”.
Việt Nam đang trở thành quốc gia cung cấp lúa gạo quan trọng của thế giới. Hiện, giá xuất khẩu gạo 5% tấm của Việt Nam đạt 520 USD /tấn, cao hơn cùng thời điểm năm trước 80 USD.
Ông Võ Trí Thành, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế Trung ương nhận định: “Chúng ta phải nhớ rằng không phải ai ở Việt Nam cũng sản xuất lúa gạo mà rất nhiều người phải mua gạo. Chúng ta phải làm sao vừa lấy được cái lợi từ giá tăng cho người sản xuất kinh doanh lúa, đặc biệt là nông dân, mặt khác cũng phải kiềm chế mức tăng giá cả. Đây là bài toán không đơn giản nhưng có một cách từ xưa đến nay các chuyên gia vẫn khuyến cáo nên dùng, đó là áp dụng thuế xuất khẩu gạo”.
|
Theo báo cáo mới đây của WB, giá lương thực trên thế giới đã tăng lên mức kỷ lục, có thể gây ra “bất ổn vĩ mô” tại một số nước. Trong năm 2010, giá lúa mì tăng 74%, giá ngô tăng 92%, đậu nành tăng 46%. FAO cảnh báo, giá lương thực toàn cầu sẽ tiếp tục ở mức cao kỷ lục trong hai năm 2011 và 2012 do giá dầu thô cao và sản lượng lương thực thế giới chưa thể đáp ứng kịp nhu cầu. Liên Hợp quốc dự đoán, cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu mới có thể xảy ra vào cuối năm 2011, tình trạng giá lương thực tăng có thể tạo ra nguy cơ bạo loạn tái diễn tại các nước nghèo.
|
AGROINFO – Theo Báo Kinh tế nông thôn
Nguồn: http://kinhtenongthon.com.vn/Story/VandeSukien/2011/5/28174.html