Hội nghị “Triển vọng thị trường ngành nông nghiệp Việt Nam năm 2016”- sự kiện thường niên do Viện Chính sách chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn và Vụ Kinh tế của Văn phòng Quốc hội tổ chức, đã diễn ra ngày 27/5 tại Hà Nội. Hội nghị gồm 4 phiên: một phiên chung trình bày bao quát về tình hình nông nghiệp thế giới và Việt Nam năm 2015, triển vọng năm 2016; đưa ra những dự đoán về triển vọng thị trường nông sản Việt Nam. Ba phiên sau trình bày về triển vọng thị trường đối với ba mặt hàng nông sản chính gồm lúa gạo, chăn nuôi và thủy sản.
Năm 2016: có nhiều biến động
TS Võ Trí Thành, chuyên gia kinh tế cao cấp nhận định: “Kinh tế thế giới trong những năm qua rất khó khăn, đà phục hồi chậm và chững lại. Trong năm 2016, sự phục hồi kinh tế thế giới sẽ rất gập ghềnh, xu hướng mong manh, rủi ro bất định nhiều và cải cách khó khăn. ”. Tuy nhiên, ông Thành cho rằng, nông nghiệp đang có nhiều cơ hội khi Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với thế giới. Cơ hội này sẽ chỉ có trong ngắn hạn, bởi chỉ 5 – 7 năm nữa thôi khi EU đàm phàn với Lào, Campuchia, ASEAN thì lợi thế này sẽ không chỉ là riêng của Việt Nam nữa. “Mặc dù Việt Nam là một trong những nước hàng đầu về XK nông sản, nhưng giá trị thu về còn khiêm tốn. Hiện Việt Nam mới đạt giá trị XK của ngành nông nghiệp khoảng 30 tỷ USD, trong khi doanh số của thế giới 15.000 tỷ USD/năm. Rõ ràng, tiềm năng phát triển nông nghiệp rất nhiều nhưng Việt Nam chưa tận dụng được”, ông Thành nói.
 |
|
Quang cảnh Hội thảo |
TS Nguyễn Đỗ Anh Tuấn – Viện trưởng Viện Ipsard cho rằng: “Năm nay là năm rất đặc biệt với những biến động mạnh của kinh tế thế giới. Năm 2016, nhiều quốc gia có chính phủ mới, trong đó có Việt Nam, người dân kỳ vọng về sự thay đổi về chính sách. Có một vấn đề các doanh nghiệp rất lo lắng là rủi ro thị trường. Vì vậy, phân tích thị trường và cung cấp thông tin cho doanh nghiệp rất quan trọng”.
TS Nguyễn Trung Kiên, Trưởng Bộ môn Nghiên cứu Thị trường và ngành hàng của Ipsard trình bày báo cáo tổng quan thị trường nông nghiệp. Nhìn lại mấy năm gần đây, giá nội địa nhiều mặt hàng nông sản chủ lực trong xu hướng giảm khiến giảm động lực sản xuất. Năm 2015 XK nhiều mặt hàng chủ lực đã giảm, như: gạo, cà phê, cao su, thủy sản. Nguyên nhân chính của giảm giá hàng hóa trên thị trường nông sản thế giới, là do cung vượt cầu. Trong bối cảnh đó, các nước XK nông sản lớn đã tăng cường hỗ trợ nông dân trong sản xuất – XK, như: giảm diện tích, giảm sản lượng sản xuất lúa, cao su (Thái Lan, Indonesia, Malaysia); duy trì trợ cấp cao (gạo Ấn Độ, cao su Indonesia và Malaysia,…); hạ tiêu chuẩn chất lượng cà phê để duy trì XK (cà phê Colombia)…
Tại Việt Nam, đã có nhiều giải pháp nhằm cải thiện tình hình như: Nhà nước khuyến khích tăng cung gạo khi tín hiệu thị trường tích cực; nỗ lực tái canh cà phê; điều chỉnh giảm thuế đối với doanh nghiệp cao su; tăng kiểm soát cung, giám sát chất lượng hồ tiêu; tiếp thu phản hồi; hỗ trợ tăng cường năng lực khai thác hải sản; tăng cường kiểm soát chất lượng thịt nhập khẩu, dịch bệnh; nỗ lực khơi thông thị trường xuất khẩu rau quả chất lượng cao.
Doanh nghiệp cũng đã chú ý nâng cao tiêu chuẩn chất lượng lúa gạo, cà phê, hồ tiêu, bò sữa; tăng kết nối, phản hồi thông tin thị trường, giảm thiểu rủi ro, giảm chi phí; tích cực đấu tranh pháp lý trong thương mại quốc tế… Nông dân thì chuyển đổi sản xuất ứng phó với biến động thời tiết – môi trường; đa dạng hóa mô hình sản xuất… Tuy nhiên, nhìn chung hiệu quả thực tiễn vẫn chưa cao, áp lực với ngành nông nghiệp ngày càng tăng. Quý I/2016, nông nghiệp đã tăng trưởng âm.
Đối phó với những bất lợi
Theo dự báo của Ipsard, thị trường nông sản năm 2016 không mấy sáng sủa, đặc biệt trong bối cảnh ngành nông nghiệp đã chịu ảnh hưởng nặng nề của hạn hán, xâm nhập mặn, làm sụt giảm sản lượng các mặt hàng như gạo, cao su, cà phê. Cho dù giá XK nông sản được dự báo tăng lên, việc tụt giảm sản lượng một số mặt hàng nông sản chính sẽ tác động xấu đến bức tranh chung về XK. Một yếu tố khác gây bất lợi cho XK nông sản của Việt Nam là việc đồng USD tăng giá khá mạnh so với các đồng tiền khác. Thêm nhiều thách thức không nhỏ khi các nước nhập khẩu lớn từ châu Âu cảnh báo về tồn dư thuốc bảo vệ thực vật trong hồ tiêu; Indonesia yêu cầu về kiểm dịch thực vật; Trung Quốc quy định nghiêm ngặt hơn đối với mặt hàng cao su tự nhiên nhập khẩu, thay đổi công thức cao su hỗn hợp.
Nhận định về những ngành hàng gặp khó về XK trong năm nay, ông Kiên cho hay, năm 2016, giá gạo được dự báo giảm do lượng gạo tồn kho tại Trung Quốc, Thái Lan, Ấn Độ vẫn ở mức cao; sản xuất lúa gạo được dự đoán phục hồi trong nửa cuối năm do La Nina làm tăng lượng mưa tại Ấn Độ và Việt Nam. Với ngành hàng cà phê, XK có thể giảm 25% xuống còn 1 triệu tấn do El Nino gây hạn hán kéo dài; năng suất thấp ở những vườn cà phê già cỗi. Giá tôm và một số mặt hàng thủy sản dự báo sẽ có xu hướng đi ngang. Giá hồ tiêu có xu hướng đi xuống trong năm 2016, bởi lượng tồn kho hồ tiêu hiện còn rất lớn, trong khi diện tích sản xuất hồ tiêu những năm gần đây tăng ồ ạt, gây dư cung. Bên cạnh đó, nhiều nước châu Âu đã cảnh báo về tồn dư thuốc bảo vệ thực vật trên hồ tiêu có thể khiến họ chuyển sang mua tiêu của Brazil.
Vẫn có những ngành hàng sáng sủa. Ông Nguyễn Trung Kiên nhận định, năm 2016 XK rau quả được dự báo tích cực, nhiều khả năng rau quả Việt Nam hưởng lợi từ căng thẳng trong quan hệ thương mại Trung Quốc - Phillipines khi Trung Quốc áp đặt lệnh trừng phạt. Còn rất nhiều dư địa cho tăng trưởng kim ngạch XK mặt hàng rau quả Việt Nam ở các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hoa Kỳ, Úc, NewZealand, Hàn Quốc, EU, Ấn Độ, Chilê… Ngoài ra, giá cao su cũng đang có xu hướng tăng trong năm 2016 do giá dầu tăng.
Các chuyên gia của Ipsard khuyến nghị cần đẩy mạnh thực hiện các đề án tái cơ cấu ngành; linh hoạt hơn trong các chính sách về tỷ giá; quy định doanh nghiệp được phép xuất khẩu gạo sử dụng công nghệ cao, sản xuất gạo đặc sản, gạo chế biến; thắt chặt hơn quản lý về buôn lậu và gian lận thương mại, vệ sinh ATTP, chất lượng đầu ra. Ông Kiên cũng đề nghị cần đẩy mạnh đàm phán, đấu tranh về các vấn đề rào cản kỹ thuật để đảm bảo tiêu chuẩn ở mức độ hợp lý, tạo điều kiện phát triển thương mại công bằng; tiếp cận các tập đoàn đa quốc gia, chuỗi siêu thị lớn, hệ thống bán lẻ; đặc biệt chú trọng tuyên truyền thông tin về các rào cản kỹ thuật và điều khoản có lợi cho Việt Nam trong các hiệp định đã ký kết; xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm đã thâm nhập vào các thị trường lớn, phát triển: lúa gạo, thủy sản, rau quả, hồ tiêu, hạt điều; phát triển thị trường nội địa: rau quả, cà phê, cao su.
TS. Sergio René Araujo-Enciso, Chuyên gia của Tổ chức FAO tại Việt Nam khuyến cáo, Việt Nam nên chú ý lợi thế để phát triển trái cây nhiệt đới như thanh long, chôm chôm, vải quả… Đồng thời, cơ hội tăng giá trị xuất khẩu chè, cà phê và quả nhờ thương mại các sản phẩm chế biến từ chúng, mặc dù điều này bị hạn chế bởi rào cản thương mại và tiêu chuẩn chất lượng. TS. Nguyễn Đỗ Anh Tuấn cho rằng, ngành nông nghiệp Việt Nam cần nỗ lực khắc phục và chống lại tác động tiêu cực của hạn hán, xâm nhập mặn. Từ nay đến cuối năm cần chỉ đạo sản xuất kịp thời từ Bộ Nông nghiệp – PTNT để bù đắp phần nào thiệt do hạn hán, xâm nhập mặn từ đầu năm gây ra. Về tiêu thụ và XK, cần khẩn cấp có những đối sách để chống các cú “sốc” từ thị trường thế giới. Cần bám sát các dự báo về nhu cầu thị trường thế giới để điều chỉnh nguồn cung sản phẩm cho phù hợp.
Theo Chu Khôi _ VnEconomy