Ông Trương Tấn Sang, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư chủ trì và phát biểu ý kiến chỉ đạo. Các đồng chí Ủy viên T.Ư Ðảng: Lê Hữu Nghĩa, Giám đốc Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh; Ðinh Thế Huynh, Tổng Biên tập báo Nhân Dân; Tạ Ngọc Tấn, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản và đồng chí Nguyễn Tiến Quân, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam chủ trì hội thảo. Dưới đây là tổng thuật nội dung chính của hội thảo này.

Ông Trương Tấn Sang.

Phát biểu ý kiến chỉ đạo của ông Trương Tấn Sang, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư giúp cho những người dự hội thảo nhận rõ hơn mục đích, ý nghĩa và sự cần thiết của cuộc hội thảo này.

Ông nói: Ðây là hội thảo có ý nghĩa về nhiều mặt, trong bối cảnh toàn Ðảng, toàn dân đang đẩy mạnh triển khai thực hiện Cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh", đang ra sức nỗ lực đẩy mạnh công cuộc phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Ban Bí thư đang chuẩn bị nghe báo cáo tổng kết 5 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) về phát triển kinh tế tập thể. Nghiên cứu, quán triệt sâu sắc những tư tưởng của Bác về HTX để từ đó đánh giá những kết quả mà chúng ta đạt được trong thời gian qua và cung cấp những luận cứ khoa học cho việc đề ra chủ trương, các giải pháp phát triển kinh tế tập thể trong điều kiện mới, góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển đất nước.

Báo cáo đề dẫn của cuộc hội thảo với tiêu đề "Tư tưởng Hồ Chí Minh về hợp tác xã - những vấn đề lý luận và thực tiễn" do GS, TS Lê Hữu Nghĩa trình bày đã hệ thống hóa quá trình hình thành, nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về HTX; quá trình hình thành và phát triển kinh tế hợp tác và HTX ở nước ta.

Báo cáo nhấn mạnh, sau hơn 10 năm thực hiện Luật Hợp tác xã, Nghị định 15 của Chính phủ và sau 5 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (Khóa IX), hoạt động của các HTX đã có những chuyển biến tích cực về tổ chức bộ máy, phương thức quản lý, kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh,... Nhiều HTX nông nghiệp đã đóng vai trò tích cực trong việc giải quyết việc làm, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn; xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới... góp phần tăng cường tinh thần đoàn kết cộng đồng, củng cố quan hệ sản xuất mới trong nông thôn. Tuy vậy, chất lượng hoạt động và quản lý chưa đều, nhiều HTX vẫn còn tồn tại mang tính chất hình thức tuy đã hoàn tất các thủ tục chuyển đổi. Hầu hết các HTX kiểu mới đều thiếu vốn, trong lúc các thủ tục để vay vốn còn nhiều bất cập; cơ sở vật chất - kỹ thuật vừa thiếu, vừa lạc hậu nên gây nhiều khó khăn trong việc mở rộng các hoạt động dịch vụ; thiếu cán bộ có năng lực quản lý, có tâm huyết và khả năng điều hành các hoạt động dịch vụ; phương hướng kinh doanh không ổn định. Vì vậy, hiệu quả kinh tế còn thấp, thu nhập của người lao động trong các HTX còn thấp; sức hấp dẫn của các HTX nông nghiệp kiểu mới chưa cao... Tóm lại, thực tế phong trào HTX chưa phát triển được như Ðảng và Nhà nước mong muốn, chưa ngang tầm với vai trò và vị trí của nó là cùng với kinh tế nhà nước để trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân.

Báo cáo đề dẫn nêu rõ các tham luận cần tập trung nghiên cứu, lý giải sâu sắc hơn những vấn đề lý luận có tính chất nền tảng về HTX và con đường đi lên CNXH trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Cần khẳng định rằng, những tư tưởng của Hồ Chí Minh về HTX là một kho tàng quý báu, mà một thời gian chúng ta đã chủ quan, nóng vội thực hiện không đúng tư tưởng của Người, làm không đúng quy luật để phong trào HTX yếu kém. Nhưng vấn đề đặt ra là tại sao hiện nay, về mặt thể chế đã được tháo gỡ khá thông thoáng, thì HTX lại không phát triển được như mong đợi? Có phải do thể chế hay do những nguyên nhân khác? Phát huy như thế nào vai trò của kinh tế tập thể, kinh tế hợp tác và HTX? Kinh tế tập thể, kinh tế hợp tác và HTX với việc thực hiện hàng loạt các chủ trương, đường lối của Ðảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến khắp mọi miền, mọi vùng của cả nước, nhất là vai trò của HTX với công tác xóa đói, giảm nghèo góp phần vào sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước... Cần tiếp tục ban hành những chính sách ưu đãi đối với hình thức kinh tế này không? Cần làm rõ vai trò của tổ chức đảng, chính quyền cơ sở, các đoàn thể quần chúng ở các địa phương trong việc đẩy mạnh phát triển các hình thức kinh tế hợp tác và HTX hiện nay. Hội thảo cần đề xuất những giải pháp để tiếp tục đưa kinh tế tập thể, kinh tế hợp tác và hợp tác xã tiến lên...

Trình bày tham luận mở đầu hội thảo, PGS, TS Phạm Hồng Chương (Viện Hồ Chí Minh - Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh) bằng những cứ liệu lịch sử và sự luận giải khoa học về khái niệm HTX trong tư tưởng của Người và đi đến kết luận, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rõ những khái niệm về hợp tác xã. Có thể sắp xếp theo các tiêu chí về mục đích, về cách thức tổ chức, về thành phần kinh tế và tính chất xã hội, về hình thức sở hữu của HTX.

Tìm hiểu khái niệm HTX theo tư tưởng Hồ Chí Minh, chúng ta thấy rõ, trong quan niệm của Người, HTX ra đời do đòi hỏi và là kết quả tất yếu trong lao động sản xuất, trong đấu tranh xã hội của con người. Ðiều đó cho thấy, dù xem xét nó theo khía cạnh nào, là mục đích, tính chất, nguyên tắc tổ chức hay phương châm hoạt động... thì khái niệm HTX đều mang yếu tố tích cực, phát triển. Nó thích ứng với một xã hội nhân đạo vì con người: đoàn kết, tự nguyện, dân chủ, bình đẳng và cùng có lợi. Nó phù hợp với mục tiêu tiến bộ mà CNXH ở nước ta đặt ra là phấn đấu vì độc lập của dân tộc - tự do và hạnh phúc cho nhân dân Việt Nam.

TS Phạm Ngọc Anh nhấn mạnh: Tư tưởng Hồ Chí Minh về HTX là một lĩnh vực lý luận chưa được đầu tư nghiên cứu thỏa đáng. Bác Hồ nói về HTX thường mộc mạc, đơn giản, dễ hiểu, dễ vận dụng đối với cán bộ, đảng viên, nhất là đối với bà con nông dân. Do vậy, nhiệm vụ đặt ra cho những người làm công tác lý luận là phải hệ thống hóa những điều Bác dạy thành lý luận về HTX. Sau khi luận giải bản chất kinh tế - xã hội của HTX theo tư tưởng Hồ Chí Minh, tác giả phân tích một cách thuyết phục các nguyên tắc tổ chức và quản lý HTX là tự nguyện, tuần tự, bình đẳng, cùng có lợi, thiết thực, dân chủ và phải có sự lãnh đạo.

GS Ðào Nguyên Cát phát biểu ý kiến cho rằng, nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về HTX chúng ta cần chú ý hai điểm: Trước năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đề ra đường lối tổ chức HTX nhằm tập hợp quảng đại quần chúng nhân dân lao động, chủ yếu là nông dân thành một đội quân chủ lực của cách mạng đấu tranh giành chính quyền về tay nhân dân. Khi giành được chính quyền, giành được độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trương tổ chức HTX làm phương tiện hữu hiệu để không ngừng cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Lợi ích kinh tế của nhân dân lao động là cơ sở, là nền tảng để xây dựng và phát triển HTX. Chúng ta đã phải trả giá cho sự đổ vỡ của HTX trong cơ chế tập trung, bao cấp khi không vận dụng đúng tư tưởng Hồ Chí Minh về HTX, coi nhẹ lợi ích của người lao động, của hộ gia đình. Ngày nay, trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN và trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, việc củng cố phát triển kinh tế HTX lại càng phải lấy lợi ích kinh tế của người lao động làm thước đo.

Trong tham luận của mình, đồng chí Nguyễn Tiến Quân , Chủ tịch Liên minh hợp tác xã Việt Nam đã chứng minh tổ chức HTX là trào lưu quốc tế khởi nguồn từ những năm cuối thế kỷ 18 với những nguyên tắc tổ chức, hoạt động ngày càng hoàn thiện. Ðến năm 1995, Ðại hội đồng Liên minh HTX quốc tế tổ chức tại nước Anh đã thông qua Tuyên bố, trong đó nêu rõ khái niệm HTX "là một hội tự chủ của những người tự nguyện liên kết với nhau nhằm thực hiện các nhu cầu và mong muốn về kinh tế, văn hóa và thông qua việc thành lập một tổ chức kinh doanh sở hữu tập thể và quản lý dân chủ". Tham luận cũng cung cấp những thông tin rất cụ thể về tình hình phát triển HTX hiện nay ở các nước phát triển như Pháp, CHLB Ðức, Mỹ, Ca-na-đa, Nhật Bản, Hàn Quốc... Tham luận của đồng chí Nguyễn Tiến Quân giúp chúng ta nhận thức rõ hơn tư tưởng Hồ Chí Minh về HTX là sự kết tinh tinh hoa văn hóa của nhân loại và được Người truyền bá vào Việt Nam khi viết cuốn Ðường kách mệnh cách đây 80 năm.

Ðối với việc phát triển HTX ở trong nước, đồng chí Nguyễn Tiến Quân kiến nghị các giải pháp để củng cố, đổi mới và phát triển như: Ðổi mới cơ chế chính sách nhằm hỗ trợ HTX vượt qua những thách thức hiện nay. Các chính sách đó cần đủ mạnh, đủ tầm, phù hợp với điều kiện tổ chức và hoạt động của HTX, dễ triển khai thực hiện. Ðặc biệt là các chính sách tháo gỡ khó khăn cho HTX về đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, mặt bằng sản xuất kinh doanh, chính sách tài chính, tín dụng. Nâng cao hơn nữa vai trò và hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước đối với HTX. Quan tâm việc bố trí cán bộ chuyên trách theo dõi HTX ở cấp huyện, quận và cán bộ bán chuyên trách ở xã, phường. Tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng, phát huy vai trò lãnh đạo của các cấp ủy đảng, vai trò của Liên minh HTX Việt Nam và các đoàn thể nhân dân. Củng cố tổ chức đảng trong tổ chức HTX. Coi sự phát triển của HTX là nhiệm vụ trọng tâm và thường xuyên của cả hệ thống chính trị.

Các tham luận được trình bày, các ý kiến được phát biểu tại cuộc hội thảo đều cho rằng tư tưởng Hồ Chí Minh về HTX vẫn còn nguyên giá trị, nhưng việc nghiên cứu, quán triệt và vận dụng tư tưởng của Người vào thực tiễn còn nhiều yếu kém, bất cập làm cho việc xây dựng và phát triển kinh tế HTX đã trải qua nhiều thăng trầm, đến nay vẫn chưa ra khỏi tình trạng khủng hoảng.

Các tham luận tại hội thảo đều cho rằng phát triển kinh tế HTX là đường lối chiến lược xây dựng kinh tế của Ðảng và Nhà nước ta qua các giai đoạn 1954-1957; 1958-1980; 1980-1985 và từ năm 1986 đến nay. Các ý kiến thảo luận rất sôi nổi và đều khẳng định rằng, cùng với quá trình đổi mới và đi lên của đất nước, những chủ trương, đường lối của Ðảng và Nhà nước đối với HTX đã có nhiều thay đổi, đã từng bước được hoàn thiện qua các kỳ Ðại hội Ðảng và cụ thể hóa từ các kỳ họp BCH T.Ư Ðảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư T.Ư Ðảng. Nhìn chung, các chủ trương, đường lối về HTX của Ðảng và Nhà nước đều thể hiện sự nhất quán, khẳng định sự tồn tại lâu dài của nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, bao gồm kinh tế tập thể và HTX trong quá trình xây dựng CNXH ở nước ta. Nghị quyết Ðại hội X của Ðảng (năm 2006) đã khẳng định: Tiếp tục đổi mới và phát triển các loại hình kinh tế tập thể để cùng với kinh tế Nhà nước ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. HTX ở nước ta đã được xác định vừa là tổ chức kinh tế, vừa là tổ chức xã hội, là nhân tố quan trọng để xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; là hình thức tổ chức quan trọng để người lao động, hộ xã viên tiếp nhận sự hỗ trợ của Nhà nước, liên kết với doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, thực hiện liên minh công-nông. Các chủ trương, đường lối của Ðảng, hệ thống chính sách, pháp luật của Nhà nước về HTX qua các thời kỳ đã tạo khuôn khổ pháp lý cho hoạt động của HTX, bao gồm Hiến pháp năm 1992, Luật Hợp tác xã năm 1997, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Hợp tác xã năm 2003 và nhiều chính sách cụ thể khác, nhằm tạo điều kiện thuận lợi hỗ trợ HTX phát triển, nâng cao năng suất, chất lượng hiệu quả, sức cạnh tranh để có thể tham gia bình đẳng trong nền kinh tế thị trường gồm nhiều thành phần kinh tế.

Thế nhưng, vì sao khi tổ chức thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách của Ðảng và Nhà nước về kinh tế hợp tác và HTX, chúng ta chưa đạt được kết quả như mong muốn? Báo cáo đề dẫn cuộc hội thảo do đồng chí Lê Hữu Nghĩa trình bày cho biết:

Ðến hết tháng 6-2007, ước tính kinh tế tập thể bao gồm 17.599 HTX (trong đó có hơn 942 quỹ tín dụng nhân dân), 39 liên hiệp HTX và hơn 300 nghìn tổ hợp tác lớn nhỏ, trong đó khoảng 20% đã được các UBND huyện cấp giấy chứng nhận. Riêng trong nông thôn, nông nghiệp và thủy sản, theo số liệu Tổng điều tra năm 2006, do Tổng cục Thống kê tiến hành, tính đến ngày 1-7-2006, cả nước có 7.310 HTX hoạt động sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản, giảm 203 HTX so với cùng thời điểm năm 2007. Các HTX hoạt động chủ yếu tập trung ở một số vùng phía bắc, là nơi phong trào hợp tác hóa phát triển mạnh từ những năm 60 của thế kỷ trước. Tuy nhiên, cá biệt có một số tỉnh hiện không còn một HTX nông nghiệp nào, hoặc có nhưng rất ít. Trong khi đó, một trong những mục tiêu của chủ trương phát triển kinh tế tập thể là hỗ trợ đắc lực cho kinh tế hộ, thì trên thực tế nhu cầu về sự trợ giúp đó đang ngày một tăng, nhất là trong việc cung cấp dịch vụ về giống, bảo vệ thực vật và tiêu thụ sản phẩm. Thế nhưng tại đồng bằng sông Cửu Long, nơi sản xuất lúa gạo hàng hóa lớn nhất trong cả nước, mà cũng chỉ có 515 HTX nông nghiệp, tính ra bình quân mỗi tỉnh có 40 HTX, như vậy là còn quá ít. Trong số 7.056 HTX nông nghiệp thực tế đang hoạt động, thì 83,6% số HTX chuyển đổi từ các HTX cũ, chỉ có 17,4% số HTX nông nghiệp là được thành lập mới theo Luật Hợp tác xã.

Trả lời câu hỏi vì sao có tình trạng chủ trương, đường lối, chính sách của Ðảng và Nhà nước về HTX đúng nhưng tổ chức thực hiện lại không mang lại kết quả như mong muốn, ông Nguyễn Văn Thạo , Phó Văn phòng T.Ư Ðảng, cho rằng: Do việc quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh về các chủ trương, đường lối, chính sách của Ðảng và Nhà nước về HTX chưa được tổ chức thực hiện đến nơi đến chốn ở các cấp, các ngành, nhất là các cấp ủy đảng. Lúng túng trong xây dựng mô hình HTX trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Hệ thống chính sách hỗ trợ của Nhà nước đối với HTX chưa rõ ràng, triệt để về vốn, mặt bằng sản xuất, đào tạo cán bộ chưa làm đến nơi đến chốn. Mặt khác, cũng phải thấy, quy mô kinh tế hộ, tính chất của nền sản xuất hàng hóa nhỏ bé, lạc hậu đang là lực cản cho việc phát triển HTX.

Ông Nguyễn Minh Hiếu (Chủ tịch Liên minh HTX TP Hồ Chí Minh) cho rằng, việc phát triển HTX còn trong tình trạng yếu kém như hiện nay vì các cấp ủy đảng, chính quyền, các nhà hoạch định chính sách, các cấp tổ chức thực hiện đường lối, chính sách chưa nhận thức thấu đáo tính tất yếu khách quan của sự hình thành phát triển HTX. Rất nhiều chủ trương, chính sách do T.Ư ban hành còn đọng lại ở cấp bộ, ngành tỉnh, thành phố. Chỉ cần thực hiện 10% các điều khoản của Luật về HTX; 50% số giải pháp được đề ra trong Nghị quyết số 13, Hội nghị T.Ư 5 (khóa IX) về "Tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể" thì tình hình HTX đã có những bước phát triển ra khỏi tình trạng khủng hoảng như hiện nay.

Ðại hội lần thứ X của Ðảng chủ trương tiếp tục đổi mới và phát triển các loại hình kinh tế tập thể để cùng với kinh tế Nhà nước ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Bám sát quan điểm đó, tham luận của ông Ðinh Thế Huynh nêu rõ: Công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức, đẩy mạnh phát triển HTX đang đứng trước những yêu cầu mới. Nhất là hiện nay, trong điều kiện bùng nổ thông tin do sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật và công nghệ thông tin, dân trí cao hơn, dân chủ mở rộng, công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức, đẩy mạnh phát triển HTX càng cần được chú trọng và thường xuyên đổi mới, tập trung vào một số nội dung:

- Tăng cường phổ biến, giáo dục để góp phần nâng cao nhận thức, trước hết là nhận thức của các cấp ủy đảng, chính quyền và đoàn thể các cấp về các chủ trương, quan điểm, nhiệm vụ giải pháp đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, phát triển HTX đã được khẳng định trong Nghị quyết số 13 của Hội nghị T.Ư 5 (Khóa IX), Nghị quyết Ðại hội lần thứ X của Ðảng và trong Luật Hợp tác xã sửa đổi. Ðiều tra, khảo sát kiến nghị với Ðảng, Nhà nước bổ sung, hoàn thiện các chính sách thúc đẩy phát triển kinh tế tập thể, phát triển HTX. Chú trọng việc phát hiện, cổ vũ và góp phần nhân rộng các mô hình HTX kiểu mới làm ăn có hiệu quả để thông qua đó, phổ biến những kinh nghiệm, những cách làm hay, xóa bỏ trong xã hội, nhất là trong nông dân, những lo ngại, định kiến, mặc cảm về những hạn chế, khuyết điểm của mô hình HTX kiểu cũ.

Ðể làm tốt công tác tuyên truyền, cần có cái nhìn đúng đắn về các mô hình HTX kiểu mới. Một mặt, phản ánh chân thật, phát hiện và cổ vũ những điển hình HTX tiên tiến làm ăn có hiệu quả, quản lý dân chủ, công khai, minh bạch, xã viên đoàn kết, có quan hệ mở rộng với các tổ chức kinh tế và các thành phần kinh tế. Mặt khác, phát hiện phê phán các đơn vị, tổ chức giả danh HTX, mưu lợi ích không chính đáng cho một nhóm người, làm thiệt hại tài sản Nhà nước.

Công tác tuyên truyền phát triển HTX hiện nay cần hết sức coi trọng việc đưa Luật Hợp tác xã vào cuộc sống. Trong thời gian tới, các cấp ủy đảng, Nhà nước, bộ, ngành hữu quan cùng Liên minh các HTX Việt Nam, các phương tiện thông tin đại chúng cần có sự phối hợp đồng bộ, tập trung tuyên truyền các nội dung quan trọng của Nghị quyết số 13 của Hội nghị T.Ư 5 (Khóa IX) và Luật Hợp tác xã sửa đổi đến cơ sở và người dân.

55 bản tham luận và những ý kiến phát biểu tại hội thảo đều đề xuất những giải pháp ở nhiều cấp độ khác nhau, về nhận thức tư tưởng lý luận, về tổ chức thực hiện, có những giải pháp mang tính vĩ mô, nhưng cũng có những kiến nghị mang tính cụ thể.

PGS, TS Nguyễn Ðình Kháng , nêu vấn đề: Ðể tiếp tục đổi mới, phát triển kinh tế hợp tác, kinh tế tập thể, các cấp, các ngành tiếp tục triển khai thực hiện tốt Kế hoạch phát triển kinh tế tập thể 5 năm giai đoạn 2006 - 2010 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 272/2005/QÐ-TTg ngày 31-10-2005. Nâng cao tốc độ tăng trưởng kinh tế tập thể, đưa kinh tế tập thể cùng kinh tế các thành viên và kinh tế hộ xã viên đóng góp ngày càng cao trong tỷ trọng nền kinh tế. Tạo điều kiện phát triển các hình thức kinh tế hợp tác đa dạng, phù hợp trình độ phát triển của các ngành nghề trên địa bàn. Tiếp tục nghiên cứu xây dựng mô hình HTX kiểu mới trên cơ sở tổng kết các đơn vị làm tốt để tạo động lực phát triển, tăng sức hấp dẫn của kinh tế tập thể. Ða dạng hóa các hình thức sở hữu trong kinh tế tập thể (có sở hữu của pháp nhân, thể nhân, tập thể). Phát triển các loại hình doanh nghiệp trong HTX và các hình thức liên hiệp HTX. Ðổi mới nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX; phát huy vai trò của HTX trong việc cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho xã viên; áp dụng công nghệ tiên tiến, nâng cao hiệu quả hoạt động và sức cạnh tranh của HTX, liên hiệp HTX và kinh tế xã viên. Khuyến khích huy động cổ phần và nguồn vốn của xã viên để không ngừng tăng thêm vốn đầu tư phát triển HTX; tăng tài sản và quỹ không chia. Giải thể hoặc chuyển các HTX không đủ điều kiện theo quy định của Luật Hợp tác xã sang các loại hình tổ chức sản xuất, kinh doanh phù hợp quy định của pháp luật. Phát triển HTX, nòng cốt của các thành phần kinh tế tập thể, phải đồng bộ, gắn kết với các thành phần kinh tế khác. HTX phải vận hành theo cơ chế thị trường, thật sự là chủ thể kinh tế tự chủ vừa hợp tác, vừa cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.

Từ thực tế lãnh đạo tổ chức thực hiện đường lối phát triển kinh tế HTX ở Bắc Ninh, ông Nguyễn Sĩ , Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Bắc Ninh nêu các giải pháp và kiến nghị chủ yếu: Ðẩy mạnh công tác tuyên truyền Luật về HTX và Nghị quyết T.Ư 5 (Khóa IX) về đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể đến toàn bộ cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân trong tỉnh nhằm nâng cao nhận thức về vai trò của kinh tế tập thể. Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng, nâng cao vai trò quản lý nhà nước.

Trước hết, tập trung kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước về kinh tế tập thể và thực hiện một số chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế HTX theo Quyết định số 272/QÐ- TTg và Nghị định số 88/NÐ-CP. Hằng năm, tổ chức sơ kết đánh giá rút kinh nghiệm và đề ra các giải pháp hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho kinh tế tập thể. Ðề nghị T.Ư đưa ra những kinh nghiệm phát triển của phong trào HTX ở một số nước có điều kiện tự nhiên, xã hội tương đồng với Việt Nam. Từ đó, định hướng bước đi, mô hình phù hợp cho phong trào HTX trong cả nước ngày càng phát triển. Ðiều chỉnh, bổ sung và đề ra những chính sách mới phù hợp để hỗ trợ, khuyến khích các HTX phát triển. Theo đó, kịp thời ban hành đồng bộ các văn bản hướng dẫn thực hiện các chủ trương, chính sách mới của Ðảng, Nhà nước về phát triển HTX. Ðề nghị Chính phủ ban hành Chương trình mục tiêu về phát triển kinh tế tập thể đến năm 2010, giúp các tỉnh có cơ sở tổ chức thực hiện. Tăng cường hỗ trợ kinh phí cho các địa phương để củng cố, giải quyết dứt điểm những vấn đề tồn đọng của các HTX. Ðồng thời tăng cường đào tạo và đào tạo lại cán bộ quản lý HTX, xây dựng mô hình điểm để khuyến khích phong trào HTX phát triển.

Ông Nguyễn Ngọc Hòa , Tổng giám đốc Liên hiệp HTX thương mại TP Hồ Chí Minh (Saigon Coop) kiến nghị: Ðiều quan trọng nhất là bằng mọi biện pháp phải tạo cho được sự nhận thức đúng về tính chất của HTX là một tổ chức kinh tế - xã hội. Là tổ chức kinh tế, HTX làm ăn phải có hiệu quả. Là tổ chức xã hội, mọi công dân tham gia HTX, ngoài lợi tức, họ còn được hưởng những dịch vụ mà HTX mang lại. Có những việc từng xã viên không làm được nhưng các xã viên hợp tác lại thì việc gì cũng làm được. Các cấp, các ngành cần nhận thức đúng về HTX là hợp vốn, hợp sức, hợp trí tuệ để sản xuất kinh doanh đỡ vất vả, tốn kém nhưng mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn. Do vậy, một mặt, các cấp, các ngành làm tốt việc tuyên truyền giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh và các chủ trương, đường lối, chính sách của Ðảng và Nhà nước về HTX; mặt khác, Nhà nước hỗ trợ kinh tế hợp tác phát triển bằng việc tăng cường đào tạo cán bộ quản lý, nhất là cán bộ làm công tác khoa học-công nghệ trong nông nghiệp, nông thôn. Nhu cầu tham gia HTX với tất cả các loại hình phong phú và đa dạng là rất lớn, nhất là đối với hàng chục triệu nhân dân lao động ở nông thôn cũng như thành thị.

Ông Trần Ðỗ Liêm , Chủ tịch HÐQT, Chủ nhiệm HTX Rạch Gầm (Tiền Giang) kiến nghị, các chủ trương, chính sách của Ðảng và Nhà nước cần được cụ thể hóa và thường xuyên kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện. Phải khắc phục cho được tình trạng chủ trương, chính sách về HTX không được triển khai thực hiện dẫn đến tình trạng ngân hàng cho HTX vay vốn như người cầm đồ.

Thay mặt Ban tổ chức cuộc hội thảo, ông Tạ Ngọc Tấn phát biểu ý kiến kết luận hội thảo, nhấn mạnh: Tư tưởng Hồ Chí Minh về hợp tác xã là sự kế thừa những tinh hoa của nhân loại, đồng thời kết hợp một cách khéo léo, tài tình với quan điểm Mác-xít và được vận dụng một cách sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam.

Về mặt bản chất: HTX là tổ chức tự nguyện của người dân, hợp nhau lại để tăng thêm sức mạnh. Là "Nhóm lại thành giàu, chia nhau thành khó" hay "Một cây làm chẳng nên non, Nhiều cây chụm lại nên hòn núi cao"... HTX là mỗi người phải có trách nhiệm và dân chủ, bình đẳng. Ðã vào HTX thì bất kỳ góp nhiều hay góp ít, vào trước hay vào sau, ai cũng bình đẳng như nhau. Ðây là sự khác nhau căn bản giữa HTX với công ty cổ phần, trong đó lá phiếu tỷ lệ thuận với vốn góp.

Ông Tạ Ngọc Tấn.

Mục đích của HTX là tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau, mưu lợi chung, chung nhau góp sức cùng có lợi. Nói đến bản chất kinh tế-xã hội của HTX, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã coi chế độ HTX có nhiều mục tiêu đồng nhất với mục đích CNXH, vì ở một nước nông nghiệp khi tất cả nông dân tham gia HTX, đó là con đường đi đến ấm no, hạnh phúc, thì cũng có nghĩa toàn bộ xã hội được ấm no, hạnh phúc, đó thực chất là chế độ XHCN; và chế độ HTX văn minh thể hiện đầy đủ, trọn vẹn các đặc trưng, bản chất của CNXH. Trong vấn đề này V.I. Lê-nin cũng đã khẳng định như vậy, "HTX chính là một chủ nghĩa xã hội thu nhỏ".

Những tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về HTX vẫn còn nguyên giá trị trong điều kiện hiện nay ở Việt Nam, khi Ðảng và Nhà nước chủ trương tiến hành đường lối phát triển nền kinh tế nhiều thành phần định hướng XHCN, các thành phần kinh tế đều bình đẳng trước pháp luật. Trong đó có phát triển kinh tế tập thể, hợp tác để thúc đẩy CNH, HÐH nông nghiệp, nông thôn. Ðó chính là một trong những cống hiến xuất sắc của Người đối với cách mạng Việt Nam, mà ngày nay toàn Ðảng, toàn dân ta đang thực hiện con đường Người đã lựa chọn... Qua nghiên cứu những nội dung cơ bản về HTX trong tư tưởng Hồ Chí Minh, các đại biểu đều nhận thức rõ tư tưởng của Người còn nguyên giá trị để chúng ta tiếp tục suy ngẫm, thực hiện. Từ những cơ sở lý luận về HTX trong tư tưởng Hồ Chí Minh, từ thực tiễn phát triển HTX ở nước ta những năm qua, hội thảo đã phân tích, thảo luận và thống nhất khuyến nghị:

-Tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, thống nhất nhận thức, tạo môi trường tâm lý xã hội thuận lợi cho HTX phát triển. Cần làm cho cán bộ, đảng viên, nhân dân nhận thức đầy đủ, sâu sắc các quan điểm phát triển kinh tế tập thể đã được xác định trong Nghị quyết số 13-NQ/T.Ư Hội nghị T.Ư 5 (Khóa IX). Cần nâng cao nhận thức cho mọi người hiểu đúng bản chất, nguyên tắc, các giá trị của HTX, phân biệt sự khác nhau giữa HTX kiểu cũ và mới..., thấy được nhu cầu phát triển tất yếu khách quan của HTX, để không còn băn khoăn, nghi ngại bởi những định kiến cũ.

Hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách đối với HTX trên cơ sở nắm vững quan điểm HTX là tổ chức cộng đồng của người dân trên tinh thần tự lực, tự trợ giúp, tự chịu trách nhiệm, vừa mang tính kinh tế, vừa mang tính xã hội, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát triển. Chính sách phải đủ mạnh, phù hợp với điều kiện tổ chức, hoạt động, dễ dàng triển khai thực hiện, được thống nhất và tổ chức thi hành trên phạm vi cả nước. Những bức xúc lớn nhất hiện nay của HTX cần được tập trung tháo gỡ là mặt bằng đất đai để hoạt động sản xuất kinh doanh, về vốn, nguồn lực con người. Cụ thể: Về việc giao đất, và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho HTX nông nghiệp; về chính sách thuế, Bộ Tài chính cần có hướng dẫn cụ thể thực hiện chính sách ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp đối với HTX nông nghiệp như quy định tại Nghị định 88 và Nghị định 164 theo hướng để những dịch vụ phục vụ xã viên không phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp. Nghiên cứu và giải quyết bất cập về thuế VAT đối với dịch vụ tiêu thụ nông sản của HTX nông nghiệp. Về chính sách tín dụng, cần sửa đổi bổ sung Thông tư 06/2004/TT-NHNN và Thông tư 04/2007/TT-NHNN theo hướng cho phép các HTX mở rộng giới hạn huy động tiền tiết kiệm nhàn rỗi của xã viên hơn nữa. Nghiên cứu và bổ sung các hướng dẫn, quy định để có nhiều HTX nông nghiệp có nhu cầu được vay vốn. Nhanh chóng bổ sung các quy định của Quyết định 146 để thực hiện triệt để xóa nợ tồn đọng cũ của các HTX nông nghiệp. Về chính sách bảo hiểm xã hội cho cán bộ HTX, cần có hướng dẫn chung các HTX về mua bảo hiểm xã hội...

Tổ chức triển khai thực hiện tốt các chính sách khuyến khích hỗ trợ của Nhà nước đối với HTX. Muốn vậy, các ý kiến đều cho rằng cần thiết phải đổi mới phương thức lãnh đạo của các cấp ủy, chính quyền địa phương, coi chỉ đạo phát triển HTX là một nhiệm vụ trọng tâm và thường xuyên, phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể, Liên minh HTX ở các cấp, phối hợp chặt chẽ hoạt động của những tổ chức này trong việc xây dựng và phát triển HTX để kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, hỗ trợ những HTX còn yếu kém vươn lên. Ðồng thời, hoàn thiện những mô hình tổ chức, quản lý HTX, nhân rộng các mô hình phát triển mới. Tăng cường hỗ trợ các HTX trong việc đào tạo bồi dưỡng cán bộ, tư vấn, cung cấp thông tin thị trường và trợ giúp tháo gỡ vướng mắc trong cung ứng vật tư, tiêu thụ sản phẩm của HTX; mở rộng liên kết giữa HTX và các thành phần kinh tế khác; đẩy mạnh hợp tác quốc tế; lồng ghép kế hoạch phát triển kinh tế tập thể trong các chương trình, dự án, đề án phát triển kinh tế xã hội ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

(Nguồn: Nhân Dân)