Trong khi thị trường tỏi trong nước còn đang loay hoay tìm chỗ đứng thì tỏi Trung Quốc nhập khẩu đã nhanh chân thâu tóm thị trường nội địa với số lượng lớn. Giống tỏi Việt Nam dù chắc củ và chứa nhiều tinh dầu nhưng khó cạnh tranh nổi với tỏi Trung Quốc. Theo Chi Cục Hải quan cửa khẩu Tân Thanh - Lạng Sơn, lượng nông sản của Trung Quốc, trong đó có mặt hàng tỏi, khi nhập qua cửa khẩu thì chỉ được hải quan định lượng còn về chất lượng chỉ được định tính (tức là chỉ kiểm tra bằng mắt thường). Như vậy tỏi vào thị trường Việt Nam rất đơn giản. Còn kiểm tra chất lượng về an toàn thực phẩm sản phẩm này trên thị trường thì chưa thấy cơ quan nào xem xét.

Tỏi Trung Quốc tràn ngập trên thị trường và người tiêu dùng không có nhiều lựa chọn. Được biết, một số nước nhập khẩu tỏi của Trung Quốc đã có những cuộc kiểm tra chất lượng an toàn vệ sinh thực phẩm. Tỏi Trung quốc đã từng bị phát hiện dư lượng thuốc trừ sâu khi nhập khẩu vào Mỹ hồi tháng 7/2007.

Tỏi Trung Quốc là một trong những mặt hàng được Việt Nam nhập khẩu nhiều nhất thông qua một số cửa khẩu chủ yếu như Tân Thanh, Lao Cai. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, lượng nhập khẩu tỏi tăng khá mạnh theo từng tháng như: tháng 4/2007, lượng tỏi Trung Quốc nhập về là 7 nghìn tấn. Tháng 6/2007 là 14.877 nghìn tấn, tăng hơn so với tháng 5/2007 gần 5 tấn. Tính 9 tháng năm 2008 lượng tỏi nhập lên tới 2612,5 tấn đạt 627 nghìn USD, tăng 190% so với cùng kỳ htáng 8. Đến nay, lượng tỏi nhập vẫn đạt ở mức cao. Năm 2009 chỉ tính riêng trong 1 tuần đầu của tháng 5/2009, lượng tỏi nhập vào 119 tấn.

Tỏi khi nhập vào Việt Nam được các doanh nghiệp xuất sang 2 thị trường chủ yếu là Lào và Cămpuchia. Phần còn lại được phân phối rộng khắp trên thị trường Việt Nam. Với giá bán trên thị trường khá rẻ, dao động từ 11 nghìn đến 19 nghìn đồng/kg, tỏi Trung Quốc đã dần lấn sân tỏi Việt Nam. Nhiều thương hiệu tỏi nổi tiếng thơm, ngon như tỏi Lý Sơn - Quảng Ngãi đã phải chịu lép vế và ngậm ngùi với một thị trường cung cấp nhỏ, hẹp. Tính đến tháng 8/2009 sản lượng tỏi Lý Sơn mới đạt 1.616 tấn, với giá bán tại Lý Sơn khoảng 20.000 đ đến 28.000 đ/kg. Các vùng trồng tỏi của Việt Nam đang dần bị thu hẹp, co cụm, sản phẩm chỉ được phân phối nhỏ lẻ, thậm chí khó tiêu thụ, trong khi đó tiềm năng để trồng tỏi và cung cấp tỏi cho thị trường nội địa còn rất lớn. Vùng đất Hải Dương cũng được coi là vùng có thể cho năng xuất về tỏi, hành khá lớn, nhưng nay cũng chỉ chú trọng phát triển cây hành, bởi không thể cạnh tranh được với tỏi Trung Quốc.

Việt Nam là một nước nông nghiệp và tỏi là 1 cây nông nghiệp truyền thống của nhiều vùng trên cả nước. Nên chăng cần có sự quan tâm đến quy hoạch vùng và bảo hộ phát triển mặt hàng thuần nông trong nước. Tỏi Việt trong tương lai sẽ lên ngôi trở lại và được xuất đi các nước.

(Trích bản tin Thương mại Việt - Trung tháng 9)