Nông dân mừng, DN lo

07/04/2011

Sắn hiện vẫn là mặt hàng thuộc diện khuyến khích XK, không phải chịu thuế XK, phí kiểm dịch thực vật cũng rất thấp, trong khi giá thị trường trong nước không thể cạnh tranh được với giá XK... Điều này đã tạo điều kiện cho sắn – nguyên liệu then chốt của hàng loạt lĩnh vực SX đang tuôn chảy ra nước ngoài.

XK “cơ bản đủ” đủ cho Trung Quốc SX cồn 
 
Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) cho biết, diện tích sắn cả nước năm 2010 vẫn đang duy trì ở mức 500 nghìn hecta, tương đương sản lượng sắn (củ tươi) khoảng 8,5 triệu tấn. Với sản lượng này, Việt Nam đang đứng trong “tốp 10” trên thế giới và là một trong ít nước có lợi thế giàu tiềm năng về cây sắn (đứng sau Thái Lan, Indonesia, Angieri... và một số nước châu Phi). Trong khi đó, mặc dù là quốc gia rộng lớn, nhưng Trung Quốc lại không nằm trong các quốc gia có nhiều sắn, vì cây sắn không thể cạnh tranh được so với nhiều loại cây trồng khác. Tuy nhiên, Trung Quốc lại là nước có nhu cầu nguyên liệu sắn khổng lồ. Chỉ tính riêng lĩnh vực SX cồn Ethanol, hiện nước này đang cần tới hơn 7 triệu tấn sắn/năm, và hầu hết đều phải NK. 
 
 
Ở nước ta thì ngược lại. Theo Tổng cục Hải quan năm 2010, có tới gần 1,7 triệu tấn sắn lát khô và các sản phẩm từ sắn của Việt Nam đã được XK ra nước ngoài, trong đó gần 57% là sắn lát khô, và 33% là sắn tinh bột. Trung Quốc hiện vẫn là quốc gia chiếm hơn 90% lượng sắn XK của nước ta. Nếu quy ra củ tươi (khoảng 3 kg sắn tươi = 1kg sắn tinh bột) thì lượng sắn XK đi Trung Quốc năm 2010 sẽ lên tới hơn 5 triệu tấn – chiếm hơn 50% lượng sắn củ tươi của cả nước. Tuy nhiên, đó chỉ là con số của Hải quan, còn nếu cộng cả lượng sắn khổng lồ XK qua đường tiểu ngạch, thì có thể nói lượng sắn XK của Việt Nam đã... cơ bản đủ cho nhu cầu SX cồn Ethanol của Trung Quốc.
 
Trong khi đó theo Cục Chăn nuôi thì đến năm 2010, sắn vẫn là nguyên liệu chủ chốt, chiếm từ 10-15% hàm lượng nguyên liệu TĂCN, tương đương hơn 1 triệu tấn sắn khô/năm. Ông Nguyễn Khắc Thảo, Phó TGĐ Cty cổ phần Dabaco Việt Nam kêu trời cho biết: Bình quân mỗi năm Cty cần tới hơn 70 nghìn tấn sắn khô để làm TĂCN. Tuy nhiên trước tình hình giá sắn XK lên tới hơn 6.200đ/kg như hiện tại, từ đầu năm 2011 đến nay, Dabaco cũng như các Cty TĂCN khác hầu như không còn chịu được và buộc phải tìm mua cám gạo hoặc cám mì với giá rẻ hơn (khoảng 5.000đ/kg) để thay thế. Một số DN phải NK thêm các nguyên liệu khác để bổ sung cho đủ hàm lượng dinh dưỡng.
 
Trước tình hình này, được biết Cục Chăn nuôi đã nhiều lần kiến nghị Bộ Tài chính phải áp thuế XK đối với sắn XK từ 5-10% thay vì miễn thuế XK như hiện nay nhằm bảo vệ nguồn nguyên liệu và ổn định giá TĂCN trong nước. Cục Trồng trọt cũng cùng chung kiến nghị này khi lo ngại, việc để sắn XK tự do trong bối cảnh giá sốt như hiện nay sẽ là nguy cơ phá vỡ quy hoạch cây trồng khi nông dân ồ ạt phá rừng hoặc chuyển vùng nguyên liệu khác sang trồng sắn. 
 
Từ năm 2011, sẽ tranh giành gay gắt? 
 
Tiến sỹ Đỗ Anh Tuấn – GĐ Trung tâm Tư vấn Chính sách nông nghiệp (Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển NN-NT) phân tích: Bên cạnh nhu cầu nguyên liệu sắn cho chăn nuôi, chế biến bột ngọt, công nghiệp thực phẩm... như trước đây, từ năm 2011 này trở đi, cuộc cạnh tranh nguyên liệu sắn trong nước sẽ vô cùng khốc liệt, khi mà hàng loạt NM SX cồn Ethanol được xây dựng và bắt đầu đi vào hoạt động. Theo “Đề án phát triển nhiên liệu sinh học đến năm 2015, tầm nhìn đến năm 2025" của Chính phủ, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam đã đầu tư xây dựng 3 NM SX cồn Ethanol ở Bù Đăng (Bình Phước), Tâm Nông (Phú Thọ) và Dung Quất (Quảng Ngãi). Dự tính đến tháng 7/2011 tới, 3 NM này sẽ chính thức đi vào hoạt động.  
 
Ngoài ra, còn có 2 Cty khác là Cty cổ phần Đồng  Xanh (Quảng Nam) và Cty TNHH Tùng Lâm (TP.HCM) hiện cũng đang SX cồn Ethanol, tiêu thụ một lượng sắn gần 500 ngàn tấn/năm. Đó là chưa kể gần đây, hàng chục DN khác cũng đang đầu tư các NM SX các loại cồn thực phẩm, cồn y tế, cồn công nghiệp... với quy mô lớn. Theo dự báo của Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển NN-NT, chỉ riêng nhu cầu sắn khô cho SX cồn Ethanol ngay từ năm 2011 này sẽ lên tới 1,2 triệu tấn/năm, tăng gấp đôi so với năm 2010. 
 
Tiến sỹ Đỗ Anh Tuấn 
“Nghe qua thì việc giá sắn XK cao như hiện nay là mừng vì nông dân được lợi. Nhưng nếu sự tăng giá trong giai đoạn ngắn thực ra nông dân không được gì. Bởi ngoại trừ chỉ có vài DN đầu tư vùng nguyên liệu và tiêu thụ sản phẩm, thì gần như 90% nông dân trồng sắn ra bán hết cho tư thương. Họ thu hoạch sắn xong là bán ngay chứ làm gì có điều kiện để thương thuyết giá cả hay “om hàng” chờ tăng giá? Hơn nữa giá cả  lên xuống hàng ngày, nông dân làm gì nắm được thông tin. Tóm lại là khi giá XK lên trong ngắn hạn, thì chỉ có tư thương và DN XK là hưởng lợi, còn Nhà nước không đánh thuế XK thì thất thu” .
 
Cũng theo ông Tuấn thì trong cuộc cạnh tranh nguyên liệu với thị trường Trung Quốc, rõ ràng các DN Việt Nam sẽ luôn “thua trên sân nhà” bởi diện ứng dụng nguyên liệu sắn cũng như công nghệ của Trung Quốc đã đi trước rất xa. Điều này giúp họ sẵn sàng chấp nhận mua nguyên với giá rất cao. Công nghệ chế biến của Trung Quốc chấp nhận cả những loại sắn tạp phế lù. Trong khi đơn cử như một NM chế biến tinh bột sắn hiếm hoi ở miền Bắc như NM Tinh bột sắn Yên Bái, hiện nay phải đòi hỏi củ sắn đủ kích cỡ, đều tăm tắp, không gãy nát... Còn sắn cho DN TĂCN thì điều kiện chất lượng càng phải khắt khe hơn. Điều này khiến nông dân không thể đáp ứng, và DN cũng không thể cạnh tranh được so với tư thương mua sắn XK. 

Nâng phí kiểm dịch, sẽ tạo được rào cản  

Xung quanh thực trạng nguyên liệu sắn chảy qua Trung Quốc, ông Hoàng Trung (ảnh) - Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật cho rằng, phương án áp thuế XK đối với sắn XK tuy là một biện pháp hiệu quả giúp giữ nguyên liệu để bình ổn thị trường trong nước. Tuy nhiên, xét về lâu dài thì lộ trình giảm thuế XK trong WTO của nước ta sẽ không cho phép chúng ta áp thuế XK. Trong hoàn cảnh này, kinh nghiệm của nhiều nước cho thấy việc tạo rào cản bằng việc thắt chặt hệ thống kiểm dịch thực vật (KDTV) và nâng phí kiểm dịch có hiệu quả rất lớn. Bởi việc phí kiểm dịch bao nhiêu là do các nước tự định đoạt.
 
Trước đây, sắn là mặt hàng khuyến khích XK nên mức lệ phí KDTV đối với hàng nông sản XK theo Thông tư số 110/2003/TT-BTC năm 2003 của Bộ Tài chính hiện quá thấp và hiện đã cũ. Cụ thể, đối với sắn và các sản phẩm của sắn hiện nay XK qua cửa khẩu phải kiểm dịch nấm và tuyến trùng, nhưng mức lệ phí chỉ khoảng 30-50 nghìn đồng/lô hàng (so với nhiều nước tới 500-800 USD/lô). Mức lệ phí này thực tế chưa có tác dụng trong việc kiềm chế XK trong thời điểm cần thiết. Không những thế, mức xử phạt đối với các lô hàng sắn XK không có Chứng thư BVTV hiện nay cũng rất bèo bọt (chỉ có 1,3-1,5 triệu đồng/lô). Với mức này, các DN XK sẵn sàng trốn kiểm dịch, hoặc nếu bị “tóm cổ” thì họ chấp nhận nộp phạt nhẹ tênh.
 
Bên cạnh đó, hiện nay sắn hầu hết được XK qua các cửa khẩu tiểu ngạch. Các cửa khẩu này chưa có lực lượng KDTV nên nông sản XK qua biên giới quá dễ dàng. “Với mức lệ phí KDTV như hiện tại thì chỉ có tư thương là có lợi. Nguồn nguyên liệu trong nước không giữ được, mà Nhà nước còn thất thu thuế. Hiện tại, Cục BVTV cũng đang trình Bộ Tài chính điều chỉnh mức lệ phí này” – ông Trung cho biết.
 
AGROINFO - Theo Báo Nông nghiệp Việt Nam

Nguồn: http://nongnghiep.vn/nongnghiepvn/vi-VN/61/158/1/15/15/76455/Default.aspx


Tin khác