Dầu ăn là sản phẩm quen thuộc trong bữa ăn hàng ngày, bình quân mỗi người dân ở các thành phố lớn của nước ta sử dụng 0,6-0,7 lít dầu ăn/tháng. Các sản phẩm dầu ăn trên thị trường hiện nay chưa hoàn toàn đáp ứng mức độ kỳ vọng của NTD về giá cả và chất lượng.
Trung tâm Trung tâm Thông tin nông nghiệp nông thôn (AGROINFO) thuộc Viện Chiến lược chính sách phát triển nông nghiệp nông thôn (Ipsard) vừa mới công bố báo cáo về khảo sát điều tra thị trường sản phẩm dầu ăn tại 4 thành phố lớn: Hà Nội, Hải Phòng, TP HCM, Đà Nẵng. Kết quả cho thấy, lượng dầu ăn sử dụng trung bình theo đầu người/tháng tại Hà Nội thấp hơn so với lượng tiêu dùng dầu ăn trung bình tại Hải Phòng: mỗi người dân Hà Nội sử dụng 0,6 lít dầu ăn/tháng, trong khi người tiêu dùng (NTD) Hải Phòng sử dụng 0,68 lít dầu ăn. Lượng dầu ăn tiêu dùng trung bình theo đầu người/tháng tại Hồ Chí Minh thấp hơn so với lượng tiêu dùng dầu ăn trung bình tại Đà Nẵng: TP HCM là 0,57 lít/tháng, Đà Nẵng là 0,65/tháng.
Do các sản phẩm dầu ăn trên thị trường chưa được phân khúc rõ theo chức năng sử dụng, do vậy có tới 85% NTD tại Hà Nội, 93% NTD tại Hải Phòng, 94% NTD Đà Nẵng, 51% NTD ở Tp HCM cho biết họ sử dụng 1 loại dầu ăn chung cho tất cả các mục đích trong nấu ăn: rán, chiên, xào, nướng, nấu canh… Chỉ có 35% NTD tại Hà Nội và 17% NTD tại Hải Phòng cho biết họ có sử dụng nhiều loại dầu ăn cho từng mục đích khác nhau: rán thì dùng một loại dầu riêng, xào thì dùng loại dầu riêng, nấu canh lại dùng loại dầu khác.
Đa số NTD mua dầu ăn với tần suất chủ yếu là 1 tháng/1 lần hoặc 2 tuần/1 lần. Có 41.8% NTD Hà Nội được hỏi trả lời họ thường mua dầu ăn 1 tháng/1 lần, tỷ lệ NTD Hải Phòng mua với tần suất này là 48.31%. Địa điểm mua dầu ăn chính vẫn là các siêu thị và cửa hàng ven đường, tiệm tạp hóa. Tại Hà Nội và Hải Phòng, tỷ lệ người tiêu dùng cho biết thường mua dầu ăn tại siêu thị và cửa hàng tạp hóa chiếm tỷ lệ cao nhất so với những địa điểm khác. Tỷ lệ lần lượt là 46% và 33% tại Hà Nội và 36% và 39% tại Hải Phòng. Tại Tp HCM, 43% NTD Hồ Chí Minh mua dầu ăn tại siêu thị, 29% mua tại cửa hàng ven đường, cửa hàng tạp hóa, và 18% mua tại quầy sạp trong chợ. Trong khi đó, NTD Đà Nẵng thường mua tại các cửa hàng ven đường, cửa hàng tạp hóa: 38% NTD mua dầu ăn tại cửa hàng ven đường tạp hóa, 29% mua tại siêu thị, 21% mua tại quầy sạp trong chợ. NTD tại thị trường này ít mua tại các cửa hàng tự chọn, cửa hàng giới thiệu sản phẩm, chợ cóc, chợ tạm.
Với sự phát triển của hệ thống siêu thị tại các thành phố, thói quen mua sắm của người dân đã có sự thay đổi, đặc biệt với các sản phẩm dùng thường xuyên như dầu ăn là một minh chứng. Tỷ lệ NTD cho biết mua dầu ăn ở siêu thị tăng từ 39,4% (năm 2009) lên 41% năm 2011. Thói quen mua sắm các đồ dùng thiết yếu tại các siêu thị đã và đang dần trở nên phổ biến với người tiêu dùng thành thị. Với những lợi thế về chương trình khuyến mãi, sự phong phú về chủng loại mặt hàng, địa điểm phân phối,…siêu thị đang dần khẳng định được những thế mạnh so với các kênh phân phối truyền thống. Để quyết định lựa chọn sử dụng sản phẩm dầu ăn, yếu tố quan trọng với người tiêu dùng là chất lượng của sản phẩm. Các tiêu chí về tốt cho hệ tiêu hóa, sản phẩm được chế biến từ các nguyên liệu tự nhiên, ít cholestoron, không quá béo được người tiêu dùng ở cả Hà Nội và Hải Phòng khẳng định là các nguyên nhân quan trọng nhất khi chọn mua sản phẩm dầu ăn. Các tiêu chí về giá cả cũng được người tiêu dùng ở các thành phố quan tâm và cho mức 9 điểm/10 điểm. Các tiêu chí khác liên quan đến quảng cáo, luôn đổi mới được NTD đánh giá ở mức kém quan trọng hơn. Đặc biệt, với sản phẩm dầu ăn, tiêu chí về nguồn gốc sản phẩm được người tiêu dùng đánh giá ở mức điểm vừa phải. Điều này phần nào đó khẳng định thêm nhãn hiệu dầu ăn được sản xuất trong nước vẫn có ưu thế với niềm tin của người tiêu dùng. Tại Hà Nội, có 67% ý kiến cho rằng họ sẽ chuyển sang sử dụng sản phẩm dầu ăn khác nếu sản phẩm mới có giá trị dinh dưỡng cao hơn sản phẩm hiện tại họ đang sử dụng. Tiêu chí này chiếm tỷ lệ cao nhất so với các lý do khác. Nhãn hiệu mới có lợi cho sức khỏe và lý do sản phẩm mới có mùi vị thơm ngon, hợp khẩu vị cũng là lý do quan trọng để người tiêu dùng quyết định chuyển sang sử dụng loại dầu ăn khác. Tiêu chí về việc chuyển sang sử dụng sản phẩm mới nếu sản phẩm cũ tăng giá cao có 33% người tiêu dùng đồng ý. Các tiêu chí liên quan đến việc quảng cáo trên các phương tiện truyền thông hoặc được người thân giới thiệu chiếm tỷ lệ thấp.
Thị trường dầu ăn ngày càng phong phú với các chủng loại mặt hàng, và người tiêu dùng cũng có nhiều cơ hội để lựa chọn cho mình những sản phẩm chất lượng tốt, đáp ứng với nhu cầu tiêu dùng của mình. Các tiêu chí liên quan đến uy tín, thương hiệu của công ty cũng được người tiêu dùng quan tâm khi quyết định chọn mua và sử dụng với nhãn hàng dầu ăn. Điểm trung bình về mức độ quan trọng với tiêu chí này ở Hà Nội và Hải Phòng lần lượt là 9 và 8 điểm/10 điểm. Tại thị trường dầu ăn miền Bắc, chiếm thị phần lớn nhất hiện nay là các sản phẩm dầu ăn của công ty dầu thực vật Cái Lân với các nhãn hàng Neptune, Simply, Dầu thực vật Cái Lân… So sánh loại dầu ăn được người tiêu dùng thường xuyên sử dụng, kết quả điều tra cho thấy có sự khác biệt rất lớn giữa các nhãn hàng. Tỷ lệ sử dụng dầu ăn Simply và Nepture tại Hà Nội là 41%; tỷ lệ này ở Hải Phòng lần lượt là 51% và 39%. Dầu nành Tường An có 4% người tiêu dùng tại Hải Phòng và 8% người tiêu dùng tại Hà Nội cho biết thường xuyên sử dụng. Các loại dầu ăn khác được sử dụng thường xuyên chiếm tỷ lệ thấp không đáng kể. Trong khi đó ở miền Nam thì ngược lại, đa số NTD lại ưa thích cooking Tường An. Nếu đánh giá chung 4 đô thị, bao gồm cả Tp HCM và Đà Nẵng, thì nhãn hiệu dầu ăn cooking Tường An được NTD đánh giá ở mức điểm hài lòng cao nhất, có 85.6%. Neptune có chỉ số mức độ hài lòng đứng vị trí thứ 2, 83,6%, sau đó là Simply 82.5% và Meizan 82.1%.
NTD dầu ăn Hồ Chí Minh ưa thích nhất dịch vụ khách hàng của nhà cung cấp qua các chương trình khuyến mãi và quan tâm đến thị hiếu của khách hàng. Có 31% NTD Hồ Chí Minh được hỏi trả lời họ yêu thích nhất dịch vụ nhà cung cấp có thể đáp ứng thị hiếu của NTD, và 28% trả lời yêu thích nhất nhà cung cấp có nhiều chương trình khuyến mãi. NTD dầu ăn Đà Nẵng lại ưa thích hơn dịch vụ khách hàng đảm bảo có thể đổi trả sản phẩm dầu ăn khi lỗi thuộc về nhà sản xuất (44%). Đối với các hình thức khuyến mại, NTD Hồ Chí Minh ưa thích các hình thích giảm giá trực tiếp trên sản phẩm (34%) và tặng quà kèm theo sản phẩm (33%). Trong khi đó, NTD Đà Nẵng ưa thích nhiều nhất đối với hình thức giảm giá trực tiếp trên sản phẩm (71%).
NTD cho rằng mùi vị, giá cả và đặc tính sản phẩm tốt cho sức khỏe là các tiêu chí quan trọng trong quyết định đến việc chọn mua sản phẩm dầu ăn. Các sản phẩm dầu ăn trên thị trường hiện nay chưa hoàn toàn đáp ứng mức độ kỳ vọng của NTD về giá cả (giá cả chưa phù hợp với túi tiền, giá cả chưa phù hợp với chất lượng), về đặc tính tốt cho sức khỏe (tốt cho hệ tim mạnh, tốt cho hệ tiêu hóa, dầu ăn có nhiều dinh dưỡng). Để nâng cao hơn nữa mức độ hài lòng của NTD, AGROINFO khuyến cáo các nhà sản xuất dầu ăn cần cân nhắc ưu tiên cho cải thiện (PFI): bao bì tiện sử dụng, và giá cả phù hợp với túi tiền.
- Chu Khôi - VnEconomy